De casting van Anthony Hopkins in de rol van Freddy Heineken is bepalend, aangezien zijn acteerstijl hier zo nadrukkelijk zijn vertolking van de kannibalistische seriemoordenaar Hannibal Lecter in The Silence of the Lambs (1991) in de herinnering roept.
Het grote geld
Hopkins’ Freddy Heineken is een arrogante man die leeft voor het grote geld. Hij verpersoonlijkt het kapitalistische systeem dat mensen zoals de alcoholische vader van Holleeder, een werknemer van de bierbrouwerij, als het ware opeet en weer uitspuugt.
In de film wordt gesuggereerd dat onbewuste haat van Holleeder en van zijn kompaan Cor ‘Flipper’ van Hout jegens een wereld waarin slechts mensen met geld ergens komen, meespeelt in hun motivering wanneer ze het plan smeden om Heineken te kidnappen.
Macht doorbreken
Aan het begin van het verhaal proberen Holleeder en zijn vrienden een lening bij een bank aan te gaan. Dat lukt niet, omdat ze er geen borg tegenover kunnen stellen. Ja, ze hebben een aantal panden, maar die worden bewoond door krakers. En van de overheid mogen de krakers niet worden uitgezet.
Derhalve ontstaan er een beeld waarin ‘de gewone burger’ recht tegenover een onverzettelijk establishment komt te staan. De suggestie is dat misdaad voor Holleeder en de anderen de enige manier is om de macht van het grote geld te doorbreken.
Social bandit
Zo bezien lijkt Holleeder op wat de Britste historicus Eric Hobsbawm eind jaren zestig omschreef als de ‘social bandit’, een schurk-als-revolutionair die met het stelen van de rijken een politieke daad stellen die leidt tot de sociale en economische bevrijding van onderdrukte bevolkingsgroepen.
Maar een ‘volksheld’ was Holleeder nooit echt. Behalve misschien in een korte periode in 2007, toen hij opeens ‘knuffelcrimineel’ werd, een heuse celebrity met wie iedereen een selfie wilde, die een column in het blad ‘Nieuwe Revue’ kreeg en die zich zelfs kon verkneukelen in een optreden in het tv-programma ‘College Tour’.
Natuurlijk, inmiddels weten we beter. Holleeder is een ‘psychopaat’, een manipulatieve leugenaar die grof geweld niet schuwt, zoals blijkt uit een profiel van hem deze week in NRC Handelsblad.
Al met al lijkt het net alsof de verlokkelijke romantiek van ‘De Neus’ ons heel even liet flirten met het idee dat de ‘social bandit’ een aantrekkelijk alternatief biedt voor de traditionele volksvertegenwoordiger.
Hoe ons te wapenen?
Het gevaar hiervan groeit wanneer burgers het vertrouwen in politici en overheden verliezen. Criminelen krijgen dan meer ruimte om zich te manifesteren als legitieme belangenbehartigers, waardoor de tentakels van de onderwereld uitreiken naar de bovenwereld.
Maar hoe moet de samenleving zich dan wel wapenen tegen de ondermijnende criminaliteit?
Om verder in te gaan op deze problematiek is Miranda de Meijer, bijzonder hoogleraar Openbaar Ministerie aan de Universiteit van Amsterdam, aanstaande maandag te gast in het radioprogramma OBA Live. Presentatie Wim Brands. Huisfilosoof: Ad Verbrugge.
‘Kidnapping Mr. Heineken’ draait vanaf 25 juni.