Van kansengelijkheid tot racisme: vastgelopen in het systeem

© Jean Counet
  • Jules Ruijs

Aan het eind van het jaar kijken we graag terug op de belangrijke en mooie verhalen die we hebben gemaakt. We vertelden over het betrekken van burgers bij de klimaattransitie in Tegenwind. En over mensen met een arbeidsbeperking aan het werk krijgen in De Wasstraat. Over de strijd voor kansengelijkheid in Klassen. Een jaar vol verhalen over de strijd voor volwaardig en betekenisvol leven, als systemen van bureaucratie je levensgeluk beperken.

#1. Strijd voor gelijke kansen

Lukt het school om het verschil te maken? Niet alle kinderen kunnen terugvallen op steun van hun ouders, sommigen staan er helemaal alleen voor. Gelukkig zijn er nog leraren die zich om hen bekommeren. Maar is dat genoeg? Een jaar lang streken documentairemakers Ester Gould en Sarah Sylbing neer in de klaslokalen, huiskamers en straten van Amsterdam-Noord, waar een strijd wordt geleverd om elk kind een kans te geven.

#2. De Wasstraat

Niet alleen op scholen wordt gestreden voor kansen, ook op de arbeidsmarkt is nog niet voor iedereen de juiste ruimte. Zo neemt de banenkans voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt nog altijd niet toe. Wel in de wasstraat van Martin Kniest. In De Wasstraat kijken we mee in zijn hypermoderne wasstraat, die grotendeels gerund wordt door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. De serie werd bekroond met een eervolle vermelding bij de uitreiking van de Nipkowschijf. 

#3. Toeslagenaffaire

De overheid heeft allerlei systemen in stelling om mensen met een arbeidsbeperking wel aan het werk te krijgen, zien we in De Wasstraat. Maar de systemen van de overheid kunnen ook verwoestende kracht hebben, blijkt in de toeslagenaffaire. Het bracht Rutte-III tot aftreden. Argos Medialogica reconstrueert hoe het toeslagendrama zich uitstrekt over vijftien jaar, en welke rol media speelden bij het blootleggen van de affaire. Human.nl sprak met een slachtoffer van het drama. 

#4. Kijk naar de mens als geheel

De toeslagenaffaire zorgde voor trauma's, stelt psychiater Glenn Helberg. Trauma's die hij vervolgens weer mag gaan proberen te verhelpen. Helberg is medeoprichter van het Expertisecentrum Transculture Therapie en kijkt naar wat de mens vormt, zoals taal, historie en cultuur. Meer naar de mens als geheel, dan de mens in een hokje. HUMAN sprak met de psychiater, naar aanleiding van zijn nieuwe boek Als ik luister, dat HUMAN-vrienden kunnen winnen.

#5. Tegenwind

Meer aandacht voor de mens, dat is niet alleen iets wat voor Glenn Helberg belangrijk is. Op de grens van Groningen en Drenthe is een enorm windturbinepark gepland. De overheid zou aandacht moeten besteden aan de lokale gemeenschap, vinden de bewoners. De nodige wereldwijde energietransitie pakt rampzalig uit voor hen. De strijd tegen de molens van meer dan tweehonderd meter begint ludiek, maar eindigt met celstraffen.

Het laat diepe sporen na in de gemeenschap: hoe goedwillende burgers hun vertrouwen verliezen in de overheid en naar 'de buitenkanten van het denken' worden gedreven als ze zich niet gehoord en gezien voelen. Kijk de 2Doc: Tegenwind - Het Verdriet van de Veenkoloniën, en lees hoe een windpark wél kan worden omarmd.

#6. Winter in Moskou

Ook in Rusland vindt protest tegen de overheid plaats. Marina Litvinovich fungeert als "raam naar de buitenwereld" van mensen die door de Russische overheid vast worden gezet. Meerdere malen werd Litnovich zelf tijdens demonstraties in elkaar geslagen, ontelbaar keren gearresteerd. “Ik sta op iedere zwarte lijst, maar wat heeft het opgeleverd?” vraagt ze zich af. 

Sinds de recente arrestatie van Poetins’ kwelgeest Navalny is haar werk in een stroomversnelling geraakt. Honderden demonstranten werden opgepakt, vooral jonge mensen, die nooit eerder geconfronteerd werden met de Moskouse ordetroepen en het regime in de gevangenis. Ze verspreidt beelden van tientallen mensen die meer dan een dag opgesloten zitten in een arrestatiebus, omdat er geen plek in de detentiecentra is. We zien beelden van overvolle, smerige cellen, van een opstand van gedetineerden, van de dichte deuren als ze Navalny of de eveneens gearresteerde gouverneur Foergal bezoekt. 

#7. Alleenstaande moeders in armoede

Van Rusland terug naar Nederland, waar één op de vier alleenstaande moeders onder de armoedegrens leeft, alle emancipatie ten spijt. In De Publieke Tribune gaan vrouwen die dit meemaakten in gesprek met verantwoordelijk minister Ingrid van Engelshoven. Waarom vervallen we nog zo vaak in traditionele rolpatronen als we kinderen krijgen? En hoe zou het anders kunnen?

We spraken er ook over met Hedy d'Ancona, die bij de aflevering haar ongezouten oordeel mocht geven. Volgens d'Ancona zijn de ergste achterstanden wel ingelopen, maar is van die gelijke verdeling tussen man en vrouw nog altijd niks terecht gekomen. 

Als de liefde voorbij is

Alle emancipatie ten spijt kan bijna de helft van de Nederlandse vrouwen financieel niet op eigen benen staan. Dat wordt pijnlijk duidelijk na een scheiding: 1 op de 4 alleenstaande moeders leeft onder de armoedegrens. In De Publieke Tribune gaan vrouwen die dit meemaakten in gesprek met Ingrid van Engelshoven, de minister die verantwoordelijk is voor emancipatie. Waarom vervallen we nog zo vaak in traditionele rolpatronen als we kinderen krijgen? En hoe zou het anders kunnen?

#8. Houden we het droog?

We sluiten dit lijstje ook af met De Publieke Tribune. We worden steeds vaker geconfronteerd met de klimaatcrisis in ons dagelijks leven, zoals tijdens de overstromingen van deze zomer in Limburg. In een speciale aflevering gaan inwoners van Valkenburg en omstreken in gesprek met demissionair staatssecretaris Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Jan Terlouw luistert en denkt kritisch mee.

En we spraken met bewoners van het getroffen gebied, onder meer de impact van de overstromingen op hun en hun kinderen. "Onze dochter van zes heeft gezien wat water kan doen, als het hard waait of regent heeft ze er nog steeds last van."