Anticonceptie-apps: 'veilig' seksen op een algoritme?

Er is een trend gaande: steeds meer vrouwen willen een vorm van anticonceptie zonder hormonen. Sommige stellen zetten vruchtbaarheids-apps in als anticonceptie om te achterhalen of ze (on)vruchtbaar zijn en zwanger kunnen worden. In Nederland zijn weinig cijfers bekend, maar in de Verenigde Staten, Australië en het Verenigd Koninkrijk is de vruchtbaarheids-app booming. Ook een rondje onder de vrouwen op de redactie van 3FM HUMAN laat zien dat dit speelt, en daar zijn verschillende redenen voor. 

De ene vrouw heeft last van bijwerkingen (zoals hoofdpijn, een lage seksdrive, stemmingswisselingen), de andere vrouw slikt de pil al jaren en wil 'gewoon' eens een keer voelen hoe het is om geen extra hormonen te slikken. 

"Vrouwen die de vruchtbaarheids-apps of speciale thermometers gebruiken waarmee ze meten of ze vruchtbaar zijn, willen geen hormonen (meer) en de controle over hun eigen lijf terugkrijgen," vertelt Ineke van der Vlugt, programmamanager Anticonceptie en Abortus bij kenniscentrum seksualiteit Rutgers. "Het zijn vooral vrouwen tussen de 26 en 39 jaar, vaak hoogopgeleid, hebben veel vertrouwen in apps, een stabiele relatie en vinden het niet erg als ze binnen twee jaar zwanger worden.

De anticonceptie-app gaat uit van het principe: niet vrijen als de vrouw vruchtbaar is. Of, zoals ze dat zo mooi noemen: periodieke onthouding. Maar ja, hoe weet je wanneer de vrouw wel en niet vruchtbaar is? 

Anticonceptie-apps houden de menstruatiecyclus bij. Dit kan op verschillende manieren: door te temperaturen, vaginale afscheiding te meten of via een kalender, die de cyclus van een vrouw bijhoudt en aangeeft wanneer een vrouw vruchtbaar zou 'moeten' zijn. Deze methoden kan je ook combineren.

Rachel de Rond (30) is zo'n vrouw die genoeg had van de pil. Ze slikte hem al een hele tijd, maar had last van bijwerkingen: acné, overpigmentatie, hoofdpijn, een lagere seksdrive en afgevlakte emoties. "Na een half jaar oplossingen zoeken voor mijn acné-probleem, hakte ik de knoop door: ik wil die troep niet meer. Ik wil voelen hoe ik zónder hormonen ben." Ze schreef er een hele blog over.

Ook Ismee Kok (25) was niet tevreden over de hormonale anticonceptiemiddelen die ze gebruikte (pil en hormoonspiraal). "De spiraal maakte me depressief en gaf buikkrampen. Ik kreeg zelfs cysten, van die met vocht gevulde holtes, in mijn baarmoeder. De pijnscheuten waren verschrikkelijk. Ik dacht: ruk dat ding eruit! Ik wil geen hormonen meer in mijn lichaam." Ismee is orthomoleculair therapeut en schrijft er veel over op haar Instagram.

"Je hoort de laatste tijd steeds vaker dat vrouwen last hebben van bijwerkingen door hormonale anticonceptie," vertelt van der Vlugt. "Maar, er is ook een grote groep vrouwen die hier geen last van heeft en juist voordelen ziet in de pil. Zo kan je bijvoorbeeld je menstruatie uitstellen en reguleren én heb je minder last van bloedingen. En bij een spiraaltje ben je jarenlang beschermd waardoor je ook zorgeloos kunt genieten van seks."

Maar voor Rachel en Ismee wegen deze voordelen niet op tegen de nadelen. Zij gebruiken nu onder andere vruchtbaarheids-apps als anticonceptie. Rachel houdt netjes haar menstruatiecyclus bij, waarna een algoritme haar vertelt wanneer ze in haar meest vruchtbare dagen zit. Doorgaans is dat ongeveer twee weken na de eerste dag van je menstruatie. 

"Voor mij werkt het," zegt Rachel. "Ik voel mijn eisprong zelfs vaak vier dagen van tevoren al aankomen. Dan weet ik dat ik vruchtbaar ben en dus een condoom moet gebruiken. Als de app weer groen kleurt, ben ik onvruchtbaar, en heb ik seks zonder condoom. Voor de zekerheid gaat mijn vriend ook nog voor het zingen de kerk uit."

Ismee gaat nog een stapje verder. Zij gebruikt nu al een jaar een soort van 2.0 versie van de periodieke onthouding, namelijk de Daysy, dat eruitziet als een grote thermometer. 

"Ik moet iedere ochtend mijn basale lichaamstemperatuur (de temperatuur na minimaal drie uur slaap) meten door een kleine minuut de sensor van de Daysy onder mijn tong te leggen. Vervolgens geeft het apparaat een groen (onvruchtbaar) of een rood (vruchtbaar) lichtje. Via een app kan ik mijn temperatuurverschillen zien en met extra informatie aanvullen."

Ismee en Rachel zijn blij met deze vormen van anticonceptie, maar het is volgens hen niet voor iedereen geschikt. Ismee: "Zeker niet voor achttienjarige meiden die nachten doorhalen en lekker zuipen. Je moet wel je verantwoordelijkheid nemen. Maar, dat geldt ook voor de pil. Als je die vergeet, is het ook minder betrouwbaar." 

Rachel geeft ook aan dat zelfdiscipline belangrijk is. "Bij veel methodes, zoals de Daysy, moet je elke dag als je net wakker bent temperaturen. Veel vrouwen vinden dat een gedoe. En, je moet je ook realiseren dat er een kans bestaat dat je toch zwanger wordt. Het blijft een schatting."

Hamvraag is: hoe betrouwbaar is het? Ineke: "Wees je ervan bewust dat het risico op een zwangerschap echt hoger ligt dan bij hormonale anticonceptie. Als je consequent temperatuurt, is de kans dat je tóch zwanger raakt twaalf procent. Bij 'voor het zingen de kerk uit' is dat twintig procent. Als je vruchtbaar bent en je hebt seks moet je nog altijd een condoom gebruiken."

"Bovendien vraag ik me af of deze algoritmes ook werken voor vrouwen met een onregelmatige cyclus,” gaat Ineke verder. "Jonge vrouwen hebben vaker een onregelmatige cyclus door hormonale wisselingen tijdens de groei. En soms heb je natuurlijk koorts. Hierdoor verschilt je lichaamstemperatuur vaker, en dat kan weer invloed hebben op je cyclus. Ik betwijfel of elke anticonceptie-app zo'n goed algoritme heeft dat-ie die schommelingen meeneemt."

Als je echt geen hormonen wilt, raadt Ineke het (vrouwen)condoom aan of een koperspiraal. "Daarmee sla je twee vliegen in één klap: betrouwbaar en nul komma nul hormonen. En het condoom beschermt je ook tegen soa's!"

Rachel en Ismee hebben in elk geval hun ideale anticonceptiemiddel gevonden. "Ik vind de Daysy veilig en het algoritme is bij mij heel nauwkeurig," zegt Ismee. "Ik ga nooit meer aan de hormonale anticonceptie!"

"Mijn seksdrive is helemaal terug,” zegt Rachel. “Mijn relatie is sterker en ik weet wat er in mijn lichaam gebeurt. Dat geeft kracht. Dankzij natuurlijke anticonceptie ben ik mezelf weer."