Gamergate: Vrouwonvriendelijkheid als online norm

Wanneer in 2014 vrouwen uit de game-wereld kritiek uiten op de manier hoe ze in videospellen worden gerepresenteerd, worden ze bedolven onder bedreigingen van anonieme internetters. Dit incident, gamergate, geldt in Amerika als een stroomversneller voor het verharden van het online debat. Hoewel de gevolgen ook in Nederland voelbaar zijn, bericht de Nederlandse pers destijds nauwelijks over het voorval.

En ook vandaag de dag doet gamergate bij weinig Nederlanders een belletje rinkelen. Mediawetenschapper dr. Dan Hassler-Forest legt uit wat gamergate is, waarom bijna niemand in Nederland ervan gehoord heeft en hoe hij zelf met online haat te maken kreeg.

Hassler-Forest is naast een inhoudelijk deskundige op het gebied van gamergate ook ervaringsdeskundige als het gaat om online haat. Nadat hij in de Washington Post zijn kritiek uit op de achterliggende sociale structuren in 'The lion king', krijgt hij online het nodige voor zijn kiezen.

Hassler-Forest: “Ik redeneerde dat 'The lion king' uitgaat van een patriarchaal systeem, waarbij etnische minderheden [zoals de hyena’s in de film, red.] geen plek hebben in het sociale systeem. De kritiek die ik kreeg was vergelijkbaar met de reacties die vrouwen uit gamergate kregen, namelijk: het is nu eenmaal wat het is, het is altijd zo geweest, je maakt iets politiek wat niet politiek is, en vooral: handen af van onze cultuur.” 

Toch valt de ophef over het stuk mee, en volgens Hassler-Forest had dat niet zozeer met de inhoud van zijn artikel te maken. “Ik vergat dat, omdat ik een witte man ben, ik veel minder kwetsbaar ben. Het mooie van 'The lion king'-casus is dat er tegelijkertijd met mijn stuk ook een ander kritisch stuk over 'The lion king' verscheen, geschreven door een vrouw.

De kritiek die ik kreeg was dat ik een linkse fopprofessor ben die het allemaal niet begrijpt. De vrouw van het andere artikel kreeg bedreigingen en andere persoonlijke verwensingen naar haar hoofd. Dit is tragisch, maar wel voorspelbaar. Ik behoor als witte heteroseksuele man tot de inside-group, dus als ik iets afwijkends schrijf ben ik hoogstens in de war. Vrouwen, mensen van kleur of LHBT’ers kunnen nooit tot ‘onze’ groep behoren, en zijn in wezen vijanden. Dat was voor mij heel leerzaam: het maakt veel uit wie je bent, onafhankelijk van het argument dat je maakt.”

Hassler-Forest werkt aan de Universiteit Utrecht en houdt zich onder andere bezig met mediageschiedenis. Hij ziet in 2014 hoe vrouwelijke videospelontwikkelaars en anonieme haatzaaiers elkaar in de haren vliegen.

“Ik kwam gamergate voor het eerst op het spoor via Twitter. Anita Sarkeesian, een vrouw die ik al langer volgde, werd ineens bedreigd omdat ze zich had uitgesproken tegen de manier waarop vrouwen in videogames worden afgebeeld. Vervolgens werd ze slachtoffer van georganiseerde haat en intimidatie, waarna ze bijvoorbeeld een aantal congressen moest afzeggen, omdat haar veiligheid niet gegarandeerd kon worden.”

Sarkeesian is niet het enige slachtoffer van gamergate: verschillende game-ontwikkelaars en mediacritici die zich afzetten tegen aspecten van de game-industrie krijgen te maken met hackpogingen, scheldkanonnades of zelfs doodsbedreigingen. In de jaren na het voorval worden vrouwen, etnische minderheden en LHBT’ers die zich uitspreken over hun achtergestelde positie online bedreigd, voornamelijk door witte mannen.

Hassler-Forest: “Dat is het gevaar bij de berichten over gamergate. Mannen zien het als voltooid verleden tijd, terwijl vrouwen het zien als een voorbeeld van hoe het tegenwoordig nog steeds gaat wanneer je online van je laat horen. Natuurlijk is gamergate een extreem voorbeeld, maar het staat wel symbool voor hoe de werking van de online cultuur vandaag de dag in elkaar steekt.”

Dat gamergate zich in Amerika afspeelt, betekent niet dat het in ons eigen land minder relevant is. “Het eigenaardige van bewegingen als gamergate, maar ook voor bijvoorbeeld de #MeToo-beweging, is dat het een vorm is van wat je hashtag-activisme zou kunnen noemen. De bewegingen beginnen misschien in een bepaalde natiestaat, maar hun invloed verspreidt zich door het internet gemakkelijk over de landsgrenzen.”

Juist omdat gamergate zich in de internationale online wereld afspeelt, is het opmerkelijk dat de Nederlandse pers er nauwelijks aandacht aan  besteedt. Volgens Hassler-Forest is ook dit toe te schrijven aan een breder fenomeen.

“Het is enorm moeilijk om artikelen over de gamergemeenschap onder de aandacht te krijgen, terwijl het echt geen kleine subcultuur betreft. Games leveren meer geld op dan Hollywoodfilms, en toch wordt er gedacht dat het onderwerp in het grotere maatschappelijke en politieke debat geen wezenlijke relevantie heeft. Dit leidt niet alleen tot een misrepresentatie van de gamewereld, je voedt voornamelijk bij jonge witte mannen het gevoel dat ze niet gezien en erkend worden door de reguliere media.” 

Dat gevoel van een gebrek van erkenning is volgens Hassler-Forest onderdeel van een bizarre tegenstrijdigheid. “Ook vandaag de dag zijn witte mannen in de mediawereld de meest gerepresenteerde groep. Zij zijn de grootste mediaconsumenten, en ze hebben veel status, aanzien en sociale macht.

"Toch zien ze zichzelf tegelijkertijd als underdog, die moet vechten voor kansen, en die niet profiteert van de media als elitegroep in de samenleving. Maar in werkelijkheid zijn zij de grootste mediaconsumenten, en ze hebben veel status, aanzien en sociale macht.”