Idealen
Vanaf het Brainwash Festival
Van gele hesjes tot wereldwijde klimaatmarsen: we leven in een tijd waarin de wereld weer de straat op gaat. Maar wanneer is er sprake van idealisme? Is een beter milieu een ideaal, of een pure overlevingsstrategie? Zijn mensenrechten een ideaal, of zijn ze ingesleten in ons dagelijks leven?
Horen idealen altijd positief te zijn, of kun je als ideaal ook ergens tegen zijn? Of is ook dat weer een vraagteken, zoals anti-abortus of pro-life twee synoniemen met hetzelfde doel zijn: een verbod op zwangerschapsafbreking? En: hoe maak je idealen waar? Met kleine stapjes of met grote sprongen?
In de zesde aflevering van dit seizoen van 'Het filosofisch kwintet', vanaf het 'Brainwash festival' in Amsterdam, gaat het over ‘idealen’. Te gast zijn de Brits-Ghanese filosoof Kwame Anthony Appiah, filosoof Marli Huijer en de Vlaamse filosoof en pedagoog Stijn Sieckelinck. Stamgast is wederom de Duitse historicus Philipp Blom. Het gesprek zal gevoerd worden in het Engels, uiteraard met Nederlandse ondertiteling.
Gasten in deze aflevering
Soms moet je idealen loslaten
Kwame Anthony Appiah is een Brits-Ghanees filosoof, cultuurtheoreticus en schrijver. Lees hier het gesprek dat we ter voorbereiding met Kwame Appiah hadden. Ook de Volkskrant sprak met Appiah. Lees dat interview hier.
Stijn Sieckelinck
Stijn Sieckelinck is filosoof en pedagoog en onderzoekt al sinds 2005 het fenomeen idealen, waar hij in 2009 op promoveerde.
Philipp Blom
Stamgast deze serie is wederom Philipp Blom. De Duits-Nederlandse historicus en romanschrijver studeerde in Wenen en Oxford. Van zijn hand verscheen onder meer het boek Wat op het spel staat. Verder publiceert hij onder meer in The Times Literary Supplement, The Independent, Frankfurter Allgemeine Zeitung en Die Zeit.
Waarom je idealen nodig hebt
Marli Huijer is hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Haar onderzoek richt zich op de filosofie van mens en cultuur. Hoe ordenen we de tijd? Wat maakt dat we zulke beweeglijke types zijn? Hoe richten technieken en apparaten de publieke ruimte in? Wat is seksuele vrijheid? En hoe disciplineren we onszelf en elkaar tot gedrag dat het mogelijk maakt om vreedzaam samen te leven? Van 2015 tot 2017 was zij Denker des Vaderlands. Lees hier het gesprek dat we ter voorbereiding met Marli Huijer hadden.
Onderzoek "idealen" verder
Leestips
"Geen menstype roept zoveel weerzin op als de idealist. ‘Idealisten zijn heel gevaarlijke mensen’, zegt een oud-SS-man in 'De SS’ers' van Armando en Sleutelaar, 'je zou ze allemaal tegen de muur zetten.'" Zo begint schrijver Tommy Wieringa zijn column in NRC. Hij legt uit waarom we idealisten haten.
In Trouw buigen Mohamed Ajouaou, docent islamitische theologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en Gerard de Korte, bisschop van Den Bosch, zich over de vraag of het erg is dat geen enkele politieke partij nog een ideologisch debat wil. Wat is er mis met politiek pragmatisme?
Caroline de Gruyter betoogt in NRC dat jonge vrouwen als Greta Thunberg en Malala Yousafzai zijn uitgegroeid tot activistische boegbeelden. Ze zijn in alles de tegenpool van huidige politici, ook in hun morele integriteit. "De nieuwe generatie wil júist vergezichten," schrijft De Gruyter in NRC.
Historicus Rutger Bregman schrijft in 2013 in een opiniestuk in de Volkskrant dat jongeren van de 21e eeuw het nooit beter gaan krijgen dan hun ouders. Simpelweg omdat het niet beter kan. Dat zorgt voor onbehagen. Hij hoopt dat het gevoel van onbehagen de jongeren inspireert tot hernieuwd idealisme. Lees verder bij de Volkskrant.
Minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra vond de Turkse president Erdogan een "foute man in Turkije", vlak na de couppoging in 2017. Maar toen Turkije begin 2018 al in Noord-Syrië aanvallen uitvoerde op Koerden, reageerde Zijlstra wat nonchalant, schrijft Özcan Akyol in De Gelderlander. "De politieke idealen van Halbe Zijlstra zijn zo lenig als een kat," aldus Akyol.
Kijktips
Splinter Chabot dook onder in de "Haagsche jungle", en maakte voor Avrotros zes afleveringen over de curieuze wereld. In één van de afleveringen boog-ie zich over het woord 'idealen'. Hij sprak onder meer met Lodewijk Asscher die na zijn verlies was "teruggeworpen op zijn idealen". Kijk de afleveringen hier. Meer Splinter Chabot vind je hier.
Twitter en Facebook. Onze meningen en woede kunnen we er prima op kwijt, blijkt keer op keer. Maar echte, collectieve opstand, lijken we maar moeilijk te vinden. En dat terwijl het wel tijd wordt voor zo'n protest, stelt cultuurhistoricus Eva Rovers. Ze legt uit wat er voor nodig is om in opstand te komen in deze 'Brainwash talk'.
In 'Onbehagen', een serie van Human en VPRO uit 2018, onderzoekt Bas Heijne waarom de idealen van de Verlichting zo onder druk zijn komen te staan. Hij spreekt met denkers, historici en wetenschappers. Meer over de serie vind je hier. Alle integrale interviews, afleveringen en artikelen vind je hier.
Ook interessant
Soms moet je idealen loslaten
Filosoof Kwame Anthony Appiah doceerde aan Amerikaanse topuniversiteiten als Yale, Harvard en Princeton, en werd door president Obama onderscheiden voor zijn verdiensten. Eind oktober komt hij naar het 'Brainwash festival' en 'Het filosofisch Kwintet'. Human mocht hem alvast spreken.
Waarom je idealen nodig hebt
Zonder idealen kunnen we niet leven, volgens filosoof Marli Huijer, die op ons Brainwash-festival aan tafel zit tijdens de opname van 'Het filosofisch kwintet'. "Het leven heeft betekenis, omdat je het gevoel hebt dat je iets bijdraagt aan de wereld, aan je omgeving, je familie of je land."