Na 500 improvisaties valt het doek

Eind jaren negentig werd Peter de Baan door HUMAN gevraagd of hij een idee had voor televisiedrama, voor een klein budget. Zijn eerste ingeving: improviseren. "Toen ik lesgaf op toneelscholen, vond ik dat heel leuk," zegt De Baan. Maar het idee leek hem zó simpel, dat hij het eigenlijk niet durfde in te dienen. "Als iemand mij een idee vraagt, moet het allure hebben. 'Jezus, hoe verzint die man dat.' Die categorie." 

Maar toen hij na een eerste pitch bij HUMAN, toen nog Humanistische Omroep Stichting, naar huis fietste, dacht De Baan: Dit is bullshit. Ik moet dat simpele voorstellen. Alsnog diende hij het idee om te improviseren in, en HUMAN zag de waarde. "Toen zijn we het gaan proberen. Na de derde uitzending hadden we de vorm gevonden die we nu, twintig jaar later, nog steeds hebben."

© Anna van Kooij

Nog steeds spannend

De Baan kijkt met ontzettend veel plezier terug op de afgelopen twintig jaar. "In het begin vond ik het moeilijk, en eng. Ik heb toen veel schrijvers gevraagd om opdrachten te bedenken. Maar daar zijn we snel mee gestopt. Vaak werden die opdracht veel te ingwikkeld. De laatste zeven, acht jaar verzin ik alle opdrachten zelf."

Als De Baan opdrachten moet bedenken, put hij veel uit wat hij zelf meemaakt. "Dat transformeer ik dan wel, maar het is wel de bron. En dat geef ik dan vaak een absurde wending. Soms zijn het ook ideeën die ik spontaan krijg. Dan vraag ik me niet af waar dat dan vandaan komt." 

Toch zijn de meeste improvisaties wel maatschappelijk geïnspireerd. "Het gaat over dilemma's in het leven, de spanning tussen maatschappij en individu. Dat is waarom ik me ook heel erg thuisvoel bij HUMAN. Programma's als Schuldig, of De Publieke Tribune zijn voor mij ook wel een bron van inspiratie."

Maar het moet nooit de maatschappij direct weergeven, zoals die programma's wel proberen te doen. "De opdrachten zijn altijd een variate op die maatschappij."

Als je improviseert kun je niet liegen

Improviseren wordt op toneelscholen veel gedaan als oefening, om te zien hoe gevarieerd iemand is, vertelt De Baan. "Ik gebruik het als selectie. Als zich honderd mensen aanmelden, en ik maar acht kan aannemen." Een  acteur moet een geloofwaardig personage neer kunnen zetten, en dat kan alleen als je het vanuit jezelf doet. "Je hebt geen viool waar je op speelt, je bent zelf het instrument dat je moet bespelen."

"Hoe creatief is iemand, hoeveel fantasie heeft iemand? Hoe snel kun je je verplaatsen in een bepaald personage? Je kunt niet vreselijk lang nadenken bij improviseren, het is meer een variatie van jezelf. Hoe flexibeler je daar in bent, hoe meer geschikt iemand is om acteur te worden. Als je improviseert, kun je niet liegen."

Hoewel de acteurs volgens De Baan in de rij staan om mee te doen, is het niet iets waar alle acteurs zin in hebben. "Je moet een hele goede acteur zijn om mee te kunnen en willen doen," zegt De Baan. "Het is niet zo dat elke goede acteur kan improviseren."

© Anna van Kooij

Bimhuis

Sinds het begin wordt het programma opgenomen in het Bimhuis, op een klein uitstapje naar Desmet Studio's na. Het Bimhuis is een logische locatie; het was het thuishonk van de Beroepsvereniging Improviserende Musici. Maar bij het zien van het gebouw kreeg De Baan al een knoop in z'n maag, zo spannend vond hij de opnames. "Gaat het wel lukken? Komen de acteurs er wel uit?"

Na twintig jaar vindt De Baan de avonden - De Vloer op wordt doorgaans op maandagavonden opgenomen - vooral enerverend en leuk, maar ook nog steeds spannend. "Soms reageert iemand heel direct. Dat vind ik best lastig om te zien, maar tegelijkertijd ontzettend stimulerend."

Ok, tot hier

Maar na twintig jaar valt het doek voor De Vloer op in de huidige vorm. "Ik kan dit moeiteloos blijven doen, zo lang ik leef," zegt De Baan. "Desnoods kom ik met rollator op. En 'Ok, tot hier' krijg ik er ook nog wel uit. Maar ik moet mezelf een schop onder m'n kont geven."

De Baan heeft ruimte nodig om nieuwe dingen te ontwikkelen. "Kijk naar die twee lange films die we hebben gemaakt met De Vloer op," zegt de regisseur. "Dat wil ik verder kunnen ontwikkelen. Als ik afstand neem, krijg ik daarvoor de ruimte. Als ik het gewone blijf doen, kom ik daar niet aan toe."

"Op het moment dat je je heel sterk voelt, moet je juist iets anders gaan proberen. Dat is een gruwelijke wijsheid waar ik mezelf mee opzadel. En ook iets waar ik me tegen wil verzetten." 

Meer De Vloer op