Een tikkeltje zenuwachtig kijk ik om me heen. Over een kwartiertje begint de opname van de slotaflevering van 'De publieke tribune.' Te gast zijn verschillende hoofdrolspelers uit eerdere afleveringen. De verpleegkundige in haar witte werkkleding, de luitenant in militair tenue, de zwerfjongere, de ambtenaar en het meisje met de licht verstandelijke beperking… Ze staan nog allemaal op hun eigen eilandje verspreid door de ruimte. Ze kijken uit het raam, nemen een slok koffie of staren naar de grond.
Als redactie van 'De publieke tribune' zagen we de afgelopen acht weken een duidelijke rode draad. Of het nou over schuldenaren, militairen, artsen of licht verstandelijk beperkten ging: in al onze uitzendingen zagen we mensen die verdwalen in het oerwoud van regelgeving en zich niet meer gezien en gehoord voelen. Vandaar deze terugblik van onze researcher Adinda.
Een goed idee?
Over het gemis van die menselijke maat moet het dus gaan in de laatste uitzending van dit seizoen. Maar zo vlak voor opname maak ik me toch een beetje zorgen. Zoals je aan het begin van je verjaardagsfeestje plots bevangen kan worden door de vrees dat je vrienden en familie helemaal niet mengen.
Ik vraag me opeens af wat de verhalen van een luitenant uit het leger in vredesnaam te maken hebben met de moeder die hier naartoe is gekomen met haar twee kinderen met een licht verstandelijke beperking? Was dit eigenlijk wel zo’n goed idee?
Cynische conclusie
Mensen die vroeger makkelijk mee konden komen en samenleefden vallen nu buiten de boot, zo bleek uit dit seizoen van 'De publieke tribune', analyseerden we als redactie.
"In de gevangenis is het leven tenminste nog overzichtelijk en krijg je hulp," was de cynische conclusie van een gevangenisdirecteur. Wat opviel: niet alleen burgers lopen aan tegen 'het systeem',' zelfs bestuurders van dat systeem voelen zich machteloos. "We hebben de samenleving veel te complex gemaakt," concludeerde staatsecretaris Tamara van Ark in onze uitzending over schulden.
Herkennen in elkaars verhalen
Onze gasten verzamelen zich rond presentator Coen Verbraak. We gaan beginnen, de camera's lopen. In het begin zijn de verhalen nog individueel, zoals dat van Marjorie Malbons, die na haar scheiding in de schulden kwam en zich daar ondanks de bureaucratische jungle uitvocht. Inmiddels helpt zij andere schuldenaren. En Mohammed Saiah, die ondanks de kansenongelijkheid op school en in zijn buurt toch zijn dromen waarmaakte en politicus werd.
Maar dan gebeurt het, je ziet het aan de gezichten. Naarmate de opname vordert, herkennen de dertien mensen met al die verschillende achtergronden zich steeds meer in elkaars verhalen. Allemaal zien ze hoe kwetsbare mensen de dupe worden van regels die de levende praktijk domineren. Dat ze eerst door tien bureaucratische lagen moeten voordat ze een probleem kunnen oplossen.
"Vlak voor opname maak ik me toch een beetje zorgen. Zoals je aan het begin van je verjaardagsfeestje plots bevangen kan worden door de vrees dat je vrienden en familie helemaal niet mengen."
Niet de letter, maar de geest van de wet
"Ik schrik ervan," zegt straatadvocaat uit Den Haag. "Het is dus niet alleen op mijn eilandje waar dit speelt, maar in de hele samenleving." De huisarts uit Utrecht knikt: "Ik hoor iedereen hier zeggen: ik voel me niet gezien, ik voel me niet gehoord."
Ook de oplossingen komen overeen: ze hebben meer tijd nodig voor hun studenten, patiënten en cliënten. Meer vrijheid om te kunnen doen wat op dat moment nodig is. Ambtenaren, rechters en managers moeten niet handelen naar de letter van de wet, maar naar de geest van de wet.
Na afloop van de opname staat de luitenant nog vurig na te praten met de moeder van twee kinderen met een licht verstandelijke beperking. Ook hij had zoveel herkend in de verhalen van de andere aanwezigen.
Het gekke is: als hij op oorlogsmissie is, krijgt hij wél alle vrijheid en vertrouwen, maar eenmaal terug op de kazerne, mag hij niet eens meer zelf beslissen over een nieuwe jas voor zijn mannen. "Tijdens onze intensieve opleiding leer je wel hoe je kalm blijft in een oorlogssituatie, maar niet hoe je je staande houdt tussen al die regels."
Kijk zondag 1 maart, 23:00 uur - NPO 2:
'De publieke tribune': Wat mogen burger en overheid van elkaar verwachten?