Alle emancipatie ten spijt kan bijna de helft van de Nederlandse vrouwen financieel niet op eigen benen staan. Dat wordt pijnlijk duidelijk na een scheiding: 1 op de 4 alleenstaande moeders leeft onder de armoedegrens. In De Publieke Tribune gaan vrouwen die dit meemaakten in gesprek met Ingrid van Engelshoven, de minister die verantwoordelijk is voor emancipatie. Waarom vervallen we nog zo vaak in traditionele rolpatronen als we kinderen krijgen? En hoe zou het anders kunnen?
Na ruim een halve eeuw strijd om meer economische gelijkheid tussen man en vrouw, verdienen jonge vrouwen tegenwoordig gemiddeld meer dan jonge mannen. Dat komt doordat ze vaker hoogopgeleid zijn. Vrouwen kunnen daarmee prima voor hun eigen inkomen zorgen, zou je zeggen.
Maar zodra we kinderen krijgen vallen we voor een groot deel terug in traditionele rolpatronen: de man wordt kostwinner, de vrouw draagt zorg voor de kinderen en werk er soms nog wat bij. Ruim een derde van de Nederlandse vrouwen is economisch niet zelfstandig. Dat zijn meer dan twee miljoen financieel kwetsbare vrouwen.
Zolang we bij elkaar blijven, is er niet zoveel aan de hand en zijn we er over het algemeen blij mee. Maar tegenwoordig houdt ruim één op de drie huwelijken geen stand. Moeders zijn na een scheiding extra kwetsbaar door hun financiële afhankelijkheid. Maar liefst één op de vier alleenstaande moeders leeft zelfs onder de armoedegrens.
Hoe kan het dat we met de komst van kinderen zo vaak in traditionele rolpatronen terugvallen? Wat maakt dat zoveel alleenstaande moeders er financieel beroerd voor staan? Hoe vrij zijn de keuzes die stellen maken in het verdelen van zorgtaken en betaald werk? En wat is er nodig voor meer financiële onafhankelijkheid voor moeders?
Volgens de Nederlandse overheid is iemand economisch zelfstandig als diegene 70% van het wettelijk minimumloon bij voltijdswerk verdient.
Diegene is pas financieel onafhankelijk als hij of zij 100% van het minimumloon met betaalde arbeid verdient.
Hoe kan het dat ruim een derde van de Nederlandse vrouwen financieel niet op eigen benen staat? Klik op 'Open' om meer over de gasten uit deze aflevering te lezen.
Minister Ingrid van Engelshoven trekt op het terrein van financiële onafhankelijkheid van vrouwen veel op met minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken & Werkgelegenheid. Kinderopvang, ouderschapsverlof en belastingen zijn namelijk thema’s waar beide ministeries over gaan. Volgens Van Engelshoven maken mensen te vaak keuzes onder invloed van sociale normen en realiseren vrouwen zich vaak onvoldoende dat dit invloed heeft op hun economische zelfstandigheid. Toch blijft de tot nu toe hierop geboekte vooruitgang bescheiden – en dat wordt pijnlijk duidelijk na een scheiding. Aan de minister de vraag: hoe zorgen we ervoor dat ook alleenstaande moeders financieel onafhankelijk worden?
Al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw strijdt Hedy d'Ancona voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen. Ze was medeoprichter van feministisch actiegroep Man Vrouw Maatschappij (1968) en feministisch maandblad Opzij (1972) en pleitte al een halve eeuw geleden voor de vijfurige werkdag – "zodat je een eerlijke verdeling krijgt van het betaalde en het onbetaalde werk." Namens de Partij van de Arbeid zat ze in de Eerste Kamer en het Europees Parlement en diende als staatssecretaris van Emancipatiezaken en minister voor Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. D'Ancona zal als eerste toegeven dat de ergste achterstanden van vroeger inmiddels zijn ingelopen. "Maar," zegt ze, "ik wind me nog dagelijks op over de financiële afhankelijkheid van vrouwen."
Na de geboorte van haar dochter ging Martine minder en in een lagere functie werken, waardoor ze financieel afhankelijk werd van haar partner. Martine: "We hebben daar echt nooit een discussie over gehad, dat was gewoon zo. Hij werkte vijf dagen, dus ik drie." Ze gingen uit elkaar toen hun dochter 1,5 jaar was. Door haar financiële situatie kon ze geen huurwoning vinden, waardoor ze uiteindelijk drie jaar lang met haar dochter bij haar ouders heeft gewoond.
Hoewel Marijke en haar ex-partner duidelijke afspraken hadden gemaakt, koos hij na de komst van hun kinderen toch voor zijn carrière. Marijke: "En dan sta je. Toen heb ik mijn verantwoordelijkheid genomen en ben ik thuis voor de kinderen gaan zorgen." Na de scheiding was ze financieel volledig van haar ex afhankelijk en lukte het haar niet om te werken. Een achterban voor oppas was er niet, recht op kinderopvangtoeslag had ze niet. En dus belandde Marijke met haar kinderen in de bijstand.
Ze had zichzelf voorgenomen dat ze het anders zou aanpakken dan haar moeder, die financieel helemaal afhankelijk was van haar vader. Helaas liep het anders voor Jamaa: "Toen ons zoontje werd geboren stond de wereld op z'n kop. Ik ben minder gaan werken en zorgde voor het kind. Ik ben tenslotte de moeder, dacht ik. Ik heb mijn ex nooit aangesproken op zijn verantwoordelijkheid, terwijl ik eigenlijk wel beter wist. Maar emancipatie moet wel van twee kanten komen."
"Negentig procent van de mensen die bij onze vodeselbank komen heeft een scheiding achter de rug en is hierdoor in de armoede beland," vertelt Cieka. "Alleenstaande moeders zien vaak door de bomen het bos niet meer. Het is een wirwar van regelingen en loketten. Er bestaan in Nederland wel financiële ondersteuningen voor alleenstaande moeders, maar die moet je wel zien te vinden en te krijgen. Voor mensen die lager opgeleid zijn of de taal niet spreken is dat vaak extra lastig. Wat kan de minister eraan doen om ook deze groep te bereiken?"
Toen ze ongepland zwanger werd, ging Eva ervan uit dat zij en haar partner het samen wel zouden gaan doen. Ze was net 23, had geen baan of netwerk en was afhankelijk van studiefinanciering. Eva: "Hij heeft me niet geholpen. Ik heb jarenlang tegen armoede moeten vechten en tegelijkertijd rechtszaken moeten voeren om aan te tonen dat het ook zijn kind was. Alimentatie volgde pas na een incassoprocedure." Als oprichter van stichting Single SuperMom vecht ze voor het structureel verbeteren van de positie van alleenstaande moeders. Van de minister wil ze dan ook horen of er maatregelen kunnen worden ingezet als de vader zich onttrekt aan zorg en betaling.
Na de komst van hun eerste kind was zijn vriendin hoofdkostwinner. Inmiddels delen ze het betaalde werk en de zorg. De reacties uit hun omgeving op deze verdeling spreken boekdelen. Robin: "Mijn vriendin kreeg met regelmaat de vraag waarom ze niet minder ging werken toen ze kinderen had. Of ze het niet erg vond om zo 'weinig' bij haar kinderen te zijn. Andersom kreeg ik als vader met regelmaat opmerkingen als 'hé, parttimer,' of 'maar wat doe je dan heel de dag, een beetje boekjes lezen?' Ik heb het gevoel dat je het als vrouw/moeder nooit goed kan doen. Je moet moeder zijn alsof je niet werkt, en je moet werken alsof je geen moeder bent. Wat zou de overheid kunnen doen om de wens van jonge vaders/partners om thuis een grotere rol te spelen meer te stimuleren én te faciliteren?"
Martine is inmiddels zeven jaar alleenstaande moeder en heeft zichzelf omgeschoold tot personal trainer en gewichtsconsulent om voor haar dochter te kunnen zorgen. Ook heeft ze weer een eigen koophuis.
Vlak voor het gesprek in De Publieke Tribune ging HUMAN bij haar langs.