Hoe Auschwitz geen versleten metafoor wordt

Dit jaar is het exact tachtig jaar geleden dat concentratiekamp Auschwitz werd bevrijd, de plek waar in de Tweede Wereldoorlog ruim een miljoen mannen, vrouwen en kinderen – vooral Joden – werden vermoord. Maar naarmate de jaren verstrijken rijst de vraag: hoe houd je de herinnering aan de verschrikkingen van de Holocaust levend? 'Auschwitz moet geen versleten metafoor worden.'

Op 27 januari 2025 was het exact tachtig jaar geleden dat concentratiekamp Auschwitz werd bevrijd, de plek waar ruim 57.000 Nederlandse Joden zijn vermoord, en in totaal meer dan 1,1 miljoen mensen. Auschwitz werd hét symbool van ultieme wreedheid en fabrieksmatige vernietiging, het zwartste voorbeeld van wat mensen elkaar kunnen aandoen. Maar naarmate de groep ooggetuigen van Auschwitz kleiner en kleiner wordt, rijst de vraag: hoe zorg je ervoor dat die inktzwarte bladzijde in de geschiedenis in ons collectieve geheugen bewaard blijft? En hoe voorkom je dat het geen versleten metafoor wordt?

Luister de hele aflevering hier:

Accepteer de 'social' cookies om deze 'spotify'-content te bekijken.

Klik hier om je cookie-instellingen aan te passen.

Een moment geduld, de content wordt geladen.

Hoogleraar Joodse Studies Irene Zwiep was in 2024 bij de opening van het nieuwe Holocaust-museum in Amsterdam, een gebeurtenis waarvan de beelden al snel de hele wereld over gingen, en die voor veel ophef zorgde in Nederland zelf. Zwiep: "Binnen zaten mensen een genocide te herdenken, maar buiten deden mensen dat ook. Ik weet nog dat ik dacht: uiteindelijk zijn deze twee partijen bekommerd om hetzelfde, namelijk: het is vreselijk wat de mens elkaar aan kan doen. Maar we hadden twee heel verschillende eikpunten. We zijn allemaal bekommerd om hetzelfde, maar we zijn niet langer met elkaar daarover in gesprek."

Menselijkheid

Historicus Melcher de Wind, zoon van psychiater en Auschwitz-overlevende Eddy de Wind, was ook bij die opening: "Op dat moment vond ik het heel pijnlijk wat er gebeurde buiten, maar als ik er zo op terug kijk, vind ik het ook wel mooi omdat alles erdoor in een ander perspectief werd geplaatst. Uiteindelijk gaat het bij Auschwitz over menselijkheid en ontmenselijking, waar de mens toe in staat is. En dat wordt zoveel vergeten."

Volgens Melcher is Auschwitz bijna een symbool geworden voor wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. "Maar daarom is het goed wat er vorig jaar gebeurde bij de opening van het Holocaust-museum. Los van dat er mensen gekwetst waren door wat er buiten door demonstranten geroepen werd, was het goed dat daar wrijving was. Daardoor ga je je meer verdiepen in wat het betekent voor mensen, waardoor Auschwitz niet alleen een symbool blijft. Dat is wat we zijn vergeten de afgelopen decennia."