Waarom lessen over media belangrijk zijn

Wanneer is sprake van politici die opmerkingen maken alleen om de aandacht van de media te trekken? Hoe filter je de betrouwbare informatie uit de tijdlijn van je sociale media? Wanneer bestempel je een gebeurtenis als mediahype? Belangrijke vragen die zonder kritische mediawijsheid niet makkelijk te beantwoorden zijn. 

Uit onderzoek van Kantar blijkt dat driekwart van de jongeren niet kan herkennen wanneer een Instagram-bericht gesponsord is, of een foto gemanipuleerd. Monitor Jeugd en Media van Kennisnet rapporteerde in 2017 dat uit een praktische toets blijkt dat veel leerlingen moeite hebben met zoeken op internet en informatie op waarde schatten. Hieruit blijkt dat betrouwbare informatiebronnen vinden in de eindeloze stroom van content voor jongeren niet altijd even makkelijk is. 

Maar hoe zorgen we dat jongeren mediawijzer worden? Uit meerdere onderzoeken blijkt dat educatie kan bijdragen aan het verbeteren van mediawijsheid van jongeren en dat het kan bijdragen aan het kritisch denken van jongeren. Zo kunnen jongeren hun weg vinden op platforms waar zij, maar ook bedrijven en politieke partijen zich begeven.

Mediawijsheid is het veilig en slim inzetten van alle beschikbare media – digitaal en analoog – om de eigen kwaliteit van leven te vergroten én ervoor te zorgen dat je optimaal kunt deelnemen aan de wereld om je heen. 

HUMAN heeft, in samenwerking met Beeld & Geluid, een masterclass ontwikkeld die de wisselwerking tussen media, politiek, bedrijven en publieke opinie samen met leerlingen onder de loep neemt. Ninke Boshuizen, student communicatiewetenschappen aan de UvA, heeft onderzoek gedaan onder de leerlingen die de masterclass hebben gevolgd en de leerlingen die dat niet hebben gedaan. Hieruit bleek dat de leerlingen die de Masterclass Medialogica hebben gevolgd hoger scoorden op de vragenlijst naar kritische mediawijsheid dan de leerlingen die deze niet hebben gevolgd. Het grootste verschil is te zien bij jongeren die een praktische opleiding zoals vmbo of mbo volgen. Bij deze groep jongeren is het verschil in kritische mediawijsheid ruim 26 procent.

Dergelijke masterclasses en onderwijsprogramma's kunnen dus een grote impact hebben. In het onderwijs is nog veel winst te behalen, en ook media kunnen een rol spelen. Wie kan jongeren tenslotte meer leren over media dan mensen uit het vakgebied?  

De huidige generatie jongeren worden niets voor niets digital natives genoemd. Jongeren begeven zich gemiddeld zeven uur per dag op TikTok, Instagram en Snapchat. Het medialandschap is het landschap waarin de meeste jongeren zijn opgegroeid, het is dan ook geen wonder dat zij een groot vertrouwen hebben in hun digitale kunnen. Toch blijken ook voor de digital natives gevaren op de loer te liggen in het online landschap.  

Het medialandschap groeit en ontwikkelt zich mee met de jongeren, omdat de wereld steeds meer digitaliseert. Het media-aanbod neemt snel toe en dat zorgt voor een strijd om aandacht die media dagelijks moeten voeren. Zij moeten content steeds meer gaan ‘verkopen’, meer sensatie betekent meer clicks, meer aandacht. Politiek en bedrijven handelen, in reactie, steeds vaker volgens de wetten van de media. Want als de media alleen scoren met sensationeel nieuws, is de enige optie een sensationele actie om hun aandacht te trekken.   

Zo ontstaat een wisselwerking tussen bedrijven, politiek, media en burgers die grote gevolgen kan hebben voor de samenleving. Media kunnen acties uitvergroten of verzwijgen. Het begrip medialogica ontstond om deze wisselwerking te omschrijven.

Het is belangrijk dat jongeren kritisch kunnen kijken naar deze wisselwerking. Zij leven namelijk niet alleen tussen deze wisselwerking, zij zijn een essentieel deel van de wisselwerking. “We leven niet met de media, maar in de media. Media zijn voor ons als wat water is voor vissen,” aldus Mark Deuze, hoogleraar mediastudies aan de UvA in het boek Media Life 2012. We moeten alleen nog leren in het water te navigeren. En dat lukt steeds beter, met dank aan educatie.

Wil je ook een Masterclass Medialogica volgen met je klas? Kijk hier voor meer informatie.