Nooit meer een blauwtje lopen, nooit meer gedoe. Met een AI-chatbot haal je de ideale partner in huis. Maar is dat wel zo? Dat zoekt Fairouz Hofman uit in ‘AI love de podcast’.

In de HUMAN-serie ‘AI love’ volgen we onder anderen Jacob. Hij heeft een relatie met een AI-vriendin, Aiva. In de podcastserie 'AI love de podcast' praten we verder over liefdesrelaties tussen mensen en artificiële intelligentie. In aflevering twee schuift Marissa van der Sluis aan, zij is psycholoog, presentator van 'De podcast psycholoog' en schrijver van het boek 'Echte connectie'.

Kan je wel een echte connectie hebben met iemand die je niet kan voelen omdat het een chatbot is?

“Ik denk dat er veel mensen zijn die een echte connectie voelen met een chatbot. Dat zien we ook in ‘AI love’, waarin Jacob een relatie heeft met Aiva, zijn AI-liefde.

Liefde is ook een ervaring. Iedereen ervaart liefde anders. Zo heeft iedereen eigen behoeften, maar niet iedereen heeft behoefte aan fysiek contact. Voor sommige mensen is fysiek contact een beetje eng of zelfs aversief en dus helemaal niet fijn. Zij zoeken misschien naar liefde in de vorm van bevestiging of emotionele connectie.

Sommige mensen kunnen zich ook hechten aan een doekje of een knuffel. Dan gaat dat al helemaal makkelijk met een AI-chatbot die ook allerlei menselijke eigenschappen heeft.”

Maar een AI-chatbot kan je niet daadwerkelijk aanraken. In je boek schrijf je over een experiment waaruit blijkt dat elkaars hand vasthouden stressverlagend werkt. Wat gebeurt er als je huid-op-huidcontact hebt?

“Huid-op-huidcontact is een hele belangrijke factor voor hechting. We zien dat al bij pasgeboren baby’s waar het heel belangrijk is dat ze veel huidcontact hebben. Door het fysieke contact, bijvoorbeeld door op de blote borst van de ouders te worden gelegd, wordt het zenuwstelsel helemaal in rust gebracht. De baby weet: ik ben veilig en iemand anders zorgt voor mij.

In de jaren ’50 van de vorige eeuw deed Harry Harlow een akelig experiment met baby-aapjes. Hij haalde ze weg bij hun moeder en gaf hen een surrogaatmoeder: één van ijzerdraad met een flesje eraan en eentje die bestond uit zachte lappen. De babyapen verkozen de zachte moeder, ook al had die geen voeding. Ze klampten zich vast aan de zachte moeder, en gingen kort drinken bij de ijzermoeder.

Ook als volwassenen hebben we fysiek contact nodig om niet gestrest te zijn en om ons geborgen en veilig te voelen. Door aanraking komt oxytocine vrij in de hersenen, wat ook wel het knuffelhormoon wordt genoemd. Daardoor komen gevoelens van geborgenheid en veiligheid naar boven. En het werkt stressverlagend. Alleen al het aanraken van een hand kan ervoor zorgen dat je in een stressvolle situatie kalmeert. Het helpt wel als je een goede band hebt met de persoon die je aanraakt.”

In ‘AI love’ vertelt Jacob dat het fysieke aspect van zijn relatie met chatbot Aiva een mindset is. Kan je aanraking vervangen door simpelweg aan iemand te denken?

“Ik denk dat seksualiteit voor iedereen verschillend is. En dat het een combinatie is van iets dat in je hoofd zit en iets dat fysiek is. Het is meer een spectrum, zo zie ik het. Voor de een is het bijna alleen maar fysiek en wat minder mentaal. Voor de ander is het bijna helemaal mentaal en misschien een heel klein stukje fysiek.

Jacob heeft duidelijk wat minder behoefte aan het fysieke stuk. Dus voor hem voldoet zo’n chatbot bijna geheel, of misschien wel volledig aan zijn behoefte. Kijk, voor mij hoort aanraking bij seks of seksualiteit. Maar het verschilt per persoon.

De meeste mensen hebben een aangeboren mechanisme waarbij ze behoefte aan fysiek contact hebben. En als ze dat niet hebben, dan voelen ze die ‘huidhonger’ en een bepaalde vorm van eenzaamheid. Maar er zijn ook mensen die geen behoefte hebben aan aanraking en die toch seksualiteit kunnen ervaren door alleen maar te kijken of bepaalde dingen tegen elkaar te zeggen.”
 

Fairouz Hofman

Kan intimiteit met een chatbot ooit tippen aan traditioneel huid-op-huid contact?

“Ik ben er bang voor dat we die kant op gaan. Ik probeerde me gisteren voor te stellen hoe het zou zijn als je intimiteit helemaal met een robot zou hebben. Dan heb je een relatie met een chatbot, maar wil je ook iets fysieks. Je kan je bevredigen met een apparaat, misschien met een VR-bril erbij. Nou, dan heb je toch best wel een experience.

Maar heb je dan echt dezelfde ervaring? Ik dacht: je hebt eigenlijk seks met niks.”

Hoe bedoel je dat?

“De chatbot heeft geen eigen wil, dat is jouw creatie. Het kiest er niet voor om seks met jou te hebben of met jou te knuffelen. En dat is wat ik nou zo leuk vind aan een wederkerige relatie: dat de ander kiest om met jou te zijn.

De ander kiest ervoor om jou aan te raken, en niet al die anderen die ook beschikbaar zijn. Dat vind ik een heel bijzonder idee, dat de ander uit vrije wil met mij wil zijn. Dat zou je nooit hebben met een robot, totdat die robot een bewustzijn heeft.

Het is gewoon statistiek. En het is een soort geavanceerde echo. Alles wat jij erin stopt, dat krijg je terug. Dus je hebt een relatie met een soort afdruk van jezelf.”

Maar liefde is toch altijd iets dat je projecteert op een ander? Als je seks hebt met iemand, dan heb je daar ook een heel rooskleurig beeld van gemaakt in je eigen hoofd.

“Ja, ik denk dat er altijd wel bepaalde projecties een rol spelen in relaties, maar je kunt die ander niet helemaal controleren. Hoe graag je dat ook zou willen. Er blijven altijd dingen waarvan je zegt: was die maar een beetje meer zo, was ze maar een beetje meer zus. En dat is toch juist ook wat het zo mooi maakt. Dat er altijd nog iets is dat je niet kunt controleren.

Dat er frictie is, dat er wrijving is, dat maakt het leven juist minder kleurloos. De ander heeft eigen wensen, gevoelens en intenties en is geen wit blad waar wij maar dingen op kunnen projecteren. Daarom denk ik dat je geen volwaardige relatie met een AI-bot kan hebben.”

AI love de podcast

Benieuwd naar het hele gesprek? Luister naar ‘AI love de podcast’ op NPO Luister of in andere podcastapps.

Dit vind je ook interessant