Hoeveel zin heeft online activisme eigenlijk?

Vandaag de dag staan activisten veelal op een virtuele frontlinie. Zo begonnen twee van de grootste sociale bewegingen van de afgelopen decennia als hashtag. Door #MeToo belandde Harvey Weinstein achter de tralies en #BlackLivesMatter kreeg wereldwijd miljoenen mensen de straat op.

Maar wat is nou eigenlijk het doel van een hashtag? Wordt dit gedaan uit zuivere intenties of vooral om jezelf een goed gevoel te geven? En in hoeverre heeft dit invloed op het algoritme, dat bepaalt alleen nog dingen voor te schotelen die in een bepaalde bubbel passen? Dit soort vragen onderzoekt ze in de 3Lab Tessel in Cyberspace.

Ze gaat onder anderen in gesprek met hashtagactivisten van Kick Out Zwarte Piet, BlackLivesMatter en een genderexpressie-coach. Ook interviewt ze mensen die wat verder van haar afstaan, zoals OnlyFans-makers en andere adult content creators. En met mensen die zich op het oog in een andere uithoek van cyberspace begeven, zoals de mannen in de zogeheten manosphere.

Maar volgens Tessel kan het internet soms ook best een lastige plek zijn, waar het niet altijd veilig is om kritische vragen te stellen of de nuance op te zoeken. Met de serie Tessel in Cyberspace wil ze mensen uitnodigen kritisch te kijken naar hun eigen gebruik van sociale media en ze aan het denken zetten.

“Ik spreek mij veel online uit, want dat is gewoon heel toegankelijk. Maar ik probeer ook zeker offline naar demonstraties en protestacties te gaan om solidariteit te tonen met andere groepen, beide vind ik heel belangrijk om te doen.”

“Ik ben wel wat kritischer gaan kijken naar hoe algoritmes bepalen hoe ik denk en soms zelfs bepalen hoe ik mij voel. Ik leer heel veel van feministische content die ik online tegenkom, maar soms word ik er ook heel pessimistisch van.

Ik merk bijvoorbeeld dat ik best wel sceptisch ben naar de mannen met wie ik date, of gewoon hoe ik kijk naar de wereld om mij heen. Maar gelukkig heb ik met deze serie wel veel kennis gekregen die mij daar een beetje tegen kan wapenen, waardoor ik met een open blik kan blijven kijken naar wat er om mij heen gebeurt wat betreft activisme en feminisme."

“Ik ben als feminist al heel lang bezig met geweld tegen vrouwen, een zwaar onderwerp. En ik merkte dat het best wel lastig voor mij werd om gedurende mijn werkdag alleen maar bezig te zijn met statistieken over geweld tegen vrouwen, femicide en dat soort heftige zaken. Daarom wilde ik eigenlijk iets maken over activisme en feminisme met een wat optimistischere insteek en onderzoeken welke positieve communities er allemaal online te vinden zijn.

Maar het internet kan soms ook best een lastige plek zijn, waar het niet altijd veilig voelt om kritische vragen te stellen of de nuance op te zoeken. En als feminist vind ik dat juist heel belangrijk, dus de serie zal best een beetje kunnen schuren hier en daar. En dan hoop ik dat we daarna het gesprek kunnen aangaan.”

“Ik heb mij soms wel verbaasd over bepaalde mensen die ik heb geïnterviewd. Voor één aflevering heb ik bijvoorbeeld mensen uit de manosphere geïnterviewd. Dat zijn mannen die fan zijn van de omstreden influencer Andrew Tate, die miljoenen volgers heeft. Door zijn haatzaaiende opmerkingen jegens vrouwen is hij van onder meer X (Twitter) en Instagram verbannen. Ook wordt hij verdacht van mensenhandel en verkrachting.

Veel (jonge) mannen begeren hem door zijn beweringen dat de realiteit waarin wij leven niet echt is. Hij vergelijkt onze wereld met die uit de virtuele wereld van The Matrix. Neo-masculinity noemen ze hun filosofie. Al wordt het in de volksmond vaak giftige mannelijkheid genoemd, omdat ze zich verzetten tegen de empowerment van vrouwen met seksistische en antifeministische uitspraken.

Als feminist ben ik daar natuurlijk het tegenovergestelde van, dus het was best wel interessant om met hen in gesprek te gaan. Het zijn namelijk mensen die ik normaalgesproken nooit zou tegenkomen, maar door de gesprekken juist wel te voeren, kunnen we ook best wel wat van elkaar leren.”

“Voor een aflevering hebben we online sekswerkers geïnterviewd en één daarvan vertelde over financial domination, oftewel findom. Dan scheld je mannen uit en krijg je daarvoor betaald. De sekswerkers die ik hiervoor heb gesproken vinden findom echt iets dat hun leven heeft verbeterd.

Met trots vertelden ze over hoe mannen zich echt op hun knieën wierpen voor ze. Dat klinkt toch eigenlijk best leuk? Dus nu zit ik na te denken om dat misschien ook maar eens te proberen. En misschien vinden de mannen uit de manosphere het dan leuk om een keer uitgescholden te worden, haha.”

“De serie brengt meerdere perspectieven en nodigt je uit tot zelfreflectie op je eigen online gebruik van social media en hashtags. Dat geeft inzicht in de algoritmebubbel waarin je zit, of het online activisme waar je misschien mee bezig bent. Dus ik hoop vooral dat het mensen aan het denken zet.

En daarmee probeer ik conclusies te vermijden, omdat de serie heel erg voortkomt uit vragen waar ikzelf benieuwd naar ben als feminist en activist. Dus ik probeer kennis te verzamelen, verschillende mensen aan het woord te laten en verschillende boeken te raadplegen. En dan al die verschillende perspectieven te delen met de kijkers, zonder een sturende conclusie te hebben. Ga maar gewoon zelf lekker kijken.”

Activisten van vandaag staan op een virtuele frontlinie. Ook schrijver en feminist Tessel ten Zweege (25 jaar) begeeft zich in het virtuele landschap van cyberactivisme, waarin ze zich met name uitspreekt voor vrouwenrechten. Toch vraagt ze zich steeds vaker af hoe effectief cyberspace is als strijdtoneel van haar sociaal activisme.

In de 3Lab: Tessel in Cyberspace onderzoekt Tessel in vier afleveringen hoe effectief het zogenoemd hashtag-activisme eigenlijk is. Te zien vanaf 10 september op het YouTube-kanaal van NPO3.