Nepnieuws raakt bijna iedereen in Nederland

De zorg over de opkomst en de invloed van onjuiste en misleidende informatie, ook wel desinformatie genoemd, stijgt in Nederland. Nepnieuws is een groeiend probleem blijkt uit onderzoek dat No Ties uitvoerde in opdracht van Netwerk Mediawijsheid. Bijna zeven op de tien Nederlanders maken zich zorgen over de invloed van nepnieuws. Veel mensen gebruiken sociale media als nieuwsbron, terwijl deze nieuwsbron tegelijkertijd slecht wordt vertrouwd.

Het probleem van desinformatie gaat volgens productmanager Devente over alle onderwerpen die spelen in de samenleving. "Grote onderwerpen als Covid-19, klimaatverandering en racisme leveren discussies op waarin vaak nepnieuws terugkomt. Dit kan grote gevolgen hebben voor maatschappelijke onrust, ontwrichting van de samenleving en ook voor de democratie. Om dit te voorkomen is het belangrijk om desinformatie tegen te gaan en het bewustzijn en de weerbaarheid van burgers over dit onderwerp te vergroten. Dit hopen we (Netwerk Mediawijsheid in samenwerking met Beeld en Geluid Den Haag en ECP, red.) te doen met de website isdatechtzo.nl. Deze website is speciaal opgezet om de kennis op een laagdrempelige manier te vergroten en bezoekers te informeren over de werking van nepnieuws

Fake news… hoax… fabeltjes… oftewel nepnieuws. Je hoort het steeds vaker, maar wat is het precies?

"Het verschil tussen echt nieuws en nepnieuws is door nieuwe technologieën steeds moeilijker te onderscheiden", legt Devente uit. "Zodra ik merk dat iets bijna te gek is om waar te zijn, is het vaak ook niet waar. Ook als een bericht heel erg op je emotie inspeelt moet je opletten. Dit zijn echt dingen waarbij je moet denken: klopt dit eigenlijk wel?" Op isdatechtzo.nl zijn video's en en artikelen te vinden om mensen bij deze zoektocht op weg te helpen.

Waarom is het zo lastig om kritisch naar nieuws te kijken? In deze video legt Margriet Sitskoorn, hoogleraar Klinische Neuropsychologie, uit waarom het voor mensen zo moeilijk is om onderscheid te maken tussen echt nieuws en nepnieuws. Door simpele testjes laat ze zien hoe makkelijk het is om mensen te beïnvloeden. 

"Uit onderzoek blijkt ook dat de impact van desinformatie toeneemt door de opkomst van bijvoorbeeld een technologie als deepfake", vervolgt Devente. "Met deze technologie kunnen mensen bijvoorbeeld politici dingen laten zeggen die ze nooit hebben gezegd. Dit gebeurt door het samenstellen van menselijke beelden met behulp van computers. Bij verkiezingen kunnen zo video's verschijnen waarin het lijkt alsof een kandidaat iets verkondigt dat nooit is gebeurd. Dat kan heel schadelijk zijn. Zeker nu de technologie zo ver is ontwikkeld, dat het steeds lastiger wordt om te onderscheiden wat echt en wat nep is."

In deze video laat Theo Gevers, hoogleraar Computervisie aan de Universiteit van Amsterdam, zien hoe dit precies in zijn werk gaat en hoe je kunt herkennen wanneer iets een deepfake kan zijn.

De inhoud van desinformatie raakt volgens Devente bijna iedereen in Nederland. Pakweg alle volwassenen krijgen ermee te maken. Het is daarom belangrijk dat de website toegankelijk is. Om deze reden is de website geschreven in taalgebruik B1, zonder moeilijke woorden of lange zinnen. Ook in de vormgeving van de website is nagedacht over de toegankelijkheid. "Isdatechtzo.nl heeft een menselijke uitstraling en is zo ontworpen dat de site goed te bezoeken is vanaf je smartphone. We hopen dat de website meerdere lagen in de bevolking aanspreekt, zodat zo veel mogelijk mensen op een laagdrempelige manier informatie krijgen over de doeltreffende manipulatietechnieken achter nepnieuws. Inzicht krijgen in je eigen mediagedrag begint bij kennis en bewustzijn over de werking en de impact van nepnieuws. Daarvoor kunnen mensen op isdatechtzo.nl terecht."

Isdatechtzo.nl is ontwikkeld door Netwerk Mediawijsheid in samenwerking met Beeld en Geluid Den Haag en ECP om bezoekers te informeren over de werking van nepnieuws en hoe je kan herkennen of een bericht betrouwbaar is. HUMAN is kernpartner van Netwerk Mediawijsheid en  heeft net zoals het netwerk de ambitie om iedereen mediawijs te maken. Met video’s, checklists en rubrieken wordt duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is om kritisch om te gaan met media en de informatie om je heen, én hoe je eigen vermogen hiertoe kan worden verbeterd. "De handvatten die je nodig hebt om jezelf mediawijzer te maken maar ook je collega's, leerlingen of familieleden", aldus Devente.