Stine's ode aan de eerste liefde

‘Aandacht maakt alles mooier.’ Deze slogan van een Zweedse meubelgigant trof het oog van Stine Jensen, filosoof en programmamaker bij Human. Dat terwijl ze net was gevraagd om in het kader van de Maand van de Spiritualiteit, jaarlijks georganiseerd door het CPNB, een essay te schrijven over het onderwerp van dit jaar: aandacht. ‘Wat bedoelt die meubelzaak eigenlijk met die slogan,’ vraagt Stine zich af. ‘Ja, dat wanneer je hun dressoir in je kamer zet, het leven dan mooier wordt. Maar de spreuk op zich is misschien wel waar, denk ik. En het past ook heel erg in deze tijd.’

In die zin vindt Stine de koppeling tussen spiritualiteit en aandacht voor de hand liggen. ‘We zijn voortdurend afgeleid, we weten niet meer waar onze aandacht naar toe moet en we leven in een burn-outsamenleving. Met alle macht proberen we aandacht te heroveren met mindfullness en yoga, met aandacht voor je adem en het lichamelijke. Deze tijd gaat heel erg om weer zeggenschap over je aandacht te krijgen.’

Tekst gaat verder onder afbeelding

Een van de grootste oorzaken van onze aandachtsstoornis is de smartphone. Toevallig zag Stine kort achter elkaar twee films die zich afspelen in de jaren tachtig, Call me by your name en La vie d’Adele, waarin twee jonge hoofdpersonen voor het eerst verliefd worden. Zodoende werd Stine teruggeworpen naar de periode van haar eigen eerste liefde, toen ze een jaar of zeventien was en nog geen smartphone had, en in de maatschappij nog niet zoiets was gedefinieerd als een aandachtsprobleem.

‘Bij je eerste grote liefde gaan al je zintuigen open, je ontwikkelt een obsessie met de ander en toen dacht ik: Dat gaat ook over aandacht. Die aandacht is het meest optimaal bij zo’n eerste liefde. Je ontdekt voor het eerst het kat- en muisspel van de liefde, wat natuurlijk ook over aandacht gaat. Dat luistert allemaal heel nauw. Toen wist ik dat ik een ode aan de eerste liefde moest schrijven.’ 

In het boekje vormt de eerste liefde van Stine, Mark, een rode draad. Stine was een jaar of zeventien, ze woonde in Oegstgeest, toen Mark die een paar straten bij haar vandaan woonde elke avond rond een uur of zes een brief bij haar door de bus gooide. Elke dag, een heel jaar lang. ‘Het waren lange en gedetailleerde brieven, met een heel fijn handschrift op van dat dunne papier Hij beschreef wat hij had meegemaakt, dat hij had gesport en naar welke muziek hij aan het luisteren was.

'Soms zat er ook een cassettebandje bij, een mixtape. In totaal heb ik een stuk of vijftig van die bandjes gekregen, die mijn muzieksmaak ten goede heeft veranderd. Ik leerde muziek kennen van Stevie Wonder en Doobie Brothers, terwijl ik tot dan toe alleen maar Sade en Hans de Booij luisterde.’ 

Tekst gaat verder onder afbeelding

In het begin wist Stine niet goed wat ze moest met al die aandacht. 'Het was een ontzettend leuke jongen, eigenlijk te perfect. Ik kon zelf heel slecht dealen met die perfectie, omdat dat mij in alle opzichten minder perfect maakte. Hier moet ik echt niet aan beginnen, dacht ik, want ik ga me permanent bewust worden van mijn eigen imperfectie. Er waren bovendien  heel veel meisjes die hem leuk vonden, dus dat wantrouwde ik ook.’

Toch liet de tiener Stine zich veroveren. ‘Het was een overweldigende vorm van aandacht dat jaar, en daar moet je je toe verhouden. Elke dag een brief, ik voelde me echt een diva. Tot het moment dat er geen brief meer kwam. Toen draaiden de rollen zich om en werd ik een aandachtsjunkie. Je hebt in de liefde een soort spel van aandacht, een intieme handel in aandacht. Op het moment dat ik geen brief kreeg, ging ik me zorgen maken. Ik had toch recht op een brief? Of moest ik soms zelf een brief schrijven?’

De verwarring die ze voelde in combinatie met het gevoel van imperfectie, maakte ze ook kenbaar aan Mark. Die barstte daarop in huilen uit. ‘Het was een shock om een man te zien huilen, wat natuurlijk ook iets zegt over mijn eigen ongemak met emoties. Maar ik werd er boos om. Hoezo moet ik jou nu troosten, terwijl ik mijn ongemak probeer te uiten? Bij een eerste liefde is zoveel verwarring, er zijn zoveel gedachtes. Maar er blijven ook veel dingen onuitgesproken, onopgelost. Ik durfde niet te vragen waarom ik geen brief meer kreeg. Ik ben er ook nooit achter gekomen. 

Mark stopte niet cold turkey met brieven schrijven, wel stokte de dagelijkse frequentie. ‘Na dat intense jaar in Oegstgeest ging hij studeren in Frankrijk en ik in Amerika. Par avion kreeg ik nog wel brieven van hem, alleen niet meer elke dag. In dat tussenjaar loste ook de liefde op tussen ons. Hij heeft me nog wel een keer opgezocht in Amerika, maar hij werd toch te veel afgeleid door een aantal Françaises. Na deze hevige en korte liefdesrelatie, groeiden we uit tot beste vrienden. We sloten ook een soort van liefdesverzekering af. Zo van: als het jou niet lukt om een partner te vinden en mij ook niet, dan gaan we gewoon samen verder.’ 

Helaas zal dit nooit gebeuren, aangezien Mark tien jaar geleden overleed aan botkanker. ‘Daar eindigt mijn boek. Dat hij ziek is en dat ik de brief van mijn leven moet schrijven. Eentje die je bijna nooit schrijft. Hoe zeg je ‘dag’ voorgoed? Je weet dat er nooit meer een brief terugkomt. Toch eindigt de aandacht en liefde niet bij de dood. Want na de dood kan iemand gek genoeg aanweziger zijn dan ooit in je gedachten. En gaat je aandacht heel erg uit naar dat wat er niet is. Maar dat is ook het mooie aan aandacht; je bent altijd wel ergens. Je kunt niet niet ergens zijn met je aandacht.’