Praat over je problemen

37% van de Nederlandse jongeren die psychische klachten hebben, praat daar niet over - zo blijkt uit onderzoek van Newcom. 3FM Tussenuur en Mind Young organiseren deze week daarom de allereerste #open-up week. Het doel: meer openheid over psychische problemen onder jongeren. 

En hoewel Mirjam Giphart geen jongere meer is, voelt ook zij zich geroepen om haar verhaal te delen. Het dringende advies van een ervaringsdeskundige aan iedereen die kampt met psychische klachten. 

Ik spreek Mirjam Giphart terwijl ze in de trein zit. “Maakt niet uit - als we het dan toch over #open up hebben”, zegt ze laconiek. Giphart is actrice en brengt haar eigen psychische aandoening op het toneel. Erover praten is ze dus wel gewend.

Wat was voor jou de reden om mee te doen aan het #openup project?
“Er ligt een enorm stigma op psychische problemen, dat versterkt wordt door het voortdurend over ‘de verwarde man’ te hebben. Dat is niet terecht: maar 30% van die zogenaamd verwarde mannen heeft daadwerkelijk een psychische aandoening. Ik werk als ervaringsdeskundige in de GGZ en acteur. Via die weg spreek ik over mijn suïcidaliteit, omdat het in de GGZ heel lang not done was om daarover te praten. Dan wordt er eigenlijk een stuk van je ontkend. Vorig jaar heb ik daarom de hashtag #praaterover geïntroduceerd.       

Via een andere ambassadeur van Samen Sterk zonder Stigma zag ik de vlog van #openup. Mijn imago is goed: ik zie er betrouwbaar uit en ik kom goed uit mijn woorden. Als je een beetje pech hebt daarin, heb je met alles gelijk vette pech. Ik heb toevallig een aantal uiterlijkheden mee waardoor ik wél geholpen word. Daar kan ik me heel druk om maken en dus voel ik me geroepen om met dit soort acties mee te doen en voor anderen op te komen. Toen ik #openup zag, dacht ik: wacht eens even, ik ben ook jong geweest! Ik kan een terugblik geven, omdat ik zie wat ik heb gemist door niet open te zijn.

Waarom vind je het belangrijk dat jongeren zich uiten over hun psychische problemen?
“Ik heb lang als gastdocent gewerkt en gebruikte veel beeldende vormen in de klas. Ik zong een lied en nam ook attributen mee. Er was dan altijd wel een jongere die na de les naar me toe kwam en vertelde dat hij of zij gestimuleerd was om opener te zijn. Wat mij het meeste trof was een jonge vrouw die na 10 jaar therapie nog steeds loog over haar suïcidaliteit. Door mijn les zag ze in dat het oké was, dat haar zelfmoordgedachten ook een deel van haar mochten zijn.   Niemand heeft mij ooit echte vragen gesteld. Het heeft zo lang geduurd voordat ik eindelijk woorden aan mijn verwarring kon geven. Het stigma van zelfdoding was decennia lang heel groot, alsof suïcidaliteit geen betekenis mag hebben. Dat heeft het wel degelijk. Als iemand daarover had doorgevraagd, had dat veel geholpen. Tegen mijn voorlaatste therapeut heb ik gezegd dat ze naar me moest luisteren in plaats van me antidepressiva te geven. Met haar heb ik nog steeds contact.      

Het voorval is een onderdeel van mijn act geworden. Erover praten kan dus wel! Daarom wil ik dat jongeren weten dat ze mogen praten over wat er aan de hand is. Dat hun problemen er mogen zijn. Als je ze ontkent, kun je geen hulp krijgen - niet professioneel en niet in je omgeving.”

Heb je nog tips voor andere jongeren die over hun problemen willen praten?
“Het scheelt als je mensen kent die zelf ook wel eens psychische problemen hebben gehad. Ik merk dat nu op mijn werk ook: een man waar ik een afspraak mee had, wilde niet in zijn kamer afspreken omdat het een grote troep was. Hij schaamde zich. Toen zei ik dat mijn huis ook een troep was - dat is ook een stuk openheid.      

Een heleboel dingen zijn gewoon menselijk. Mijn eerste tip is dus: kijk of je iemand in je omgeving kunt vinden die iets vergelijkbaars heeft meegemaakt en ga daar eens mee praten. Hoor je stemmen? Ga een praten met iemand die ook stemmen hoort en er gewoon mee leeft. 42% van ons krijgt te maken met een aandoening. Waarom zouden we er zo moeilijk over doen?”

Wat wil je bereiken met je voorstelling?
“Het heet Herstellen doe je niet alleen – een onewomanshow. Dat is een treffende metafoor voor mijn hele proces als cliënt. Het is mijn voorstelling, dus ik heb de regie, maar ik ben tegelijkertijd afhankelijk van mensen die mij helpen in het hele proces.      

Het stuk gaat over mijn eigen herstelverhaal. Iedereen die iets heeft meegemaakt heeft een herstelverhaal, dat gaat over de manier waarop je met moeilijke situaties bent omgegaan en hoe je dat in de toekomst kunt gebruiken. Soms krijg ik maar één woordje terug als ‘dankjewel’ of ‘ik ga nu hulp zoeken’. Die ontroeren mij nog het meest. Er zijn zo veel mensen die lijden en dat hebben we niet in de gaten.”