‘We betalen graag de prijs van onze slavernij’

‘Een kennis heeft een nieuwe piercing, in zijn penis. Waar is dat goed voor?, vroeg ik. Heeft hij daardoor betere seks? Nee, hij plaatste de piercing om indruk te maken op een site waar ze filmpjes posten van dit soort dingen.’ Philipp Blom vertelt het met verbazing in zijn stem tijdens het ontbijt in een Amsterdams hotel, waar hij verblijft voor de promotie van zijn nieuwe boek Wat op het spel staat.

‘Het laat zien hoe de onlinewereld zelfs ingrijpt op lichamen. Onze realiteit wordt gevoed en bepaald door de grote technologiebedrijven. Wat zijn de gevolgen voor onze gevoelens en ons zelfbeeld om in een wereld te leven die door commerciële agenten wordt gevormd? De uitvinders van het internet hebben onderschat hoe ongelooflijk sterk de mogelijkheden zijn tot commerciële uitbuiting. Internet zou onze wereld veel groter kunnen maken, maar we surfen allemaal op een heel klein hoekje van het internet. De bedenkers hadden een vrije markt van informatie voor ogen. Het zou de motor worden van de democratisering van de wereld. Maar dat is niet zo gebleken.’

‘Ja, in tegendeel. Kijk naar de ambivalente rol van Facebook. Je kunt er een Arabische Lente mee organiseren, maar je kunt er ook de Amerikaanse verkiezingen mee beïnvloeden. Die macht hebben we onderschat. We zitten in een digitale gevangenis, de deuren van de cellen zijn open maar we willen er niet meer uit. Wij zeggen “I agree” op elke website. We worden zo vreselijk leuk geëntertaind.’

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

‘Het grijpt veel sterker in op onze beslissingen dan we weten, omdat het onze informatie controleert. We hebben dat gezien tijdens de Amerikaanse verkiezingen. Als ik die foto zie van Poetin zonder hemd, dan denk ik: die sixpack, dat zijn lachspieren. Die heeft met een land dat qua economie zo groot is als Italië, een failliete zakenman in de Oval Office gezet. Hij moet zo vreselijk lachen want hij heeft Amerikaanse technologie, Facebook,  gebruikt om de grote vijand Amerika te spinnen tijdens de verkiezingen. Het laat zien dat de invloed al veel sterker is dan wij zelf beslissen. Dat zo’n collectieve beslissing als een verkiezing gewoon zo geduwd kan worden door 1200 mensen in een gebouw in Moskou.’

‘Tot en met de twintigste eeuw was verandering altijd zo langzaam dat ze geabsorbeerd kon worden door de cultuur. Nu gaan de ontwikkelingen sneller dan onze hersens kunnen verwerken. Ook als je een progressief mens bent en een zekere soort van vooruitgang of verandering wil dan is het toch belangrijk je te herinneren dat wij gewoon aapjes zijn en onze hersenen niet oneindig flexibel. En dat je ook tijd moet hebben om veranderingen op te nemen. Maar die tijd is er nu niet. Mijn grootse hoop is dat uit de geschiedenis blijkt dat dingen die op het ene moment onmogelijk lijken op een volgend moment realiteit zijn en zelfs normaliteit.’

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

‘Ja, de bevrijding van de slaven: als je in de achttiende eeuw met mensen had gepraat over slaven-emancipatie, dan zouden ze tegen jou gezegd hebben dat het niet alleen onmogelijk is, maar ook immoreel, rampzalig voor de economie en tegen de natuur. Daar moeten we mee leven. Nou, dat is niet zo gebleken. Er zijn dingen die heel snel normaliteit kunnen worden dus misschien blijken we flexibeler dan ik denk.’

‘We stevenen af op een elitewereld, erger nog dan in de feodale tijd, waarin een kleine digitale elite de rest controleert. Als algoritmes het politieke leven kunnen controleren dan is er daarnaast de grote massa die nuttigt en genuttigd wordt. We koersen af op een wereld waarin mensen overbodig zijn. Ik denk dat het geen eeuwen meer duurt, eerder decennia.’

'Het is wel degelijk mogelijk om je als consument of burger te verzetten. Macht werkt omdat andere mensen erin geloven. Wij gedragen ons nu als vrijwillige slaven van de grote technologiebedrijven en betalen daar graag een hoge prijs voor, zoals het opgeven van onze vrijheid. Maar zij hebben alleen macht over ons zolang wij de technologiebedrijven veroorloven macht over ons te hebben. Dus de radicale keuze van “switching off” bestaat wel. Dat zou ook betekenen dat we wel de mogelijkheid hebben om te onderhandelen met de technologiebedrijven over hoe de macht op zo’n manier gebruikt wordt dat wij er letterlijk mee kunnen leven.’