25 maart

Een dag met bijna geen afspraken, een paar telefoontjes, en enkele bescheiden verplichtingen, zoals het schrijven van dit blog. Tijd om te lezen, dacht ik nog even, maar daar kwam helemaal niets van terecht. De telefoon staat roodgloeiend. 23 keer ben ik gebeld vandaag. Ik vind dat veel.

Een paar vrienden, een aantal werkgerelateerde telefoontjes - afspraken en lezingen die verzet moeten worden. Maar vooral media, media, media. Met eigenlijk allemaal één en dezelfde vraag: Wat kunnen we van deze crisis leren?

De eerste keer dat ik over die vraag werd gebeld, was nog vóór de eerste persconferentie van Rutte - zeg maar nog voor de echte crisis was begonnen. Het is, denk ik, typerend voor ons ongeduld: Liever dan de onzekerheid en misschien de angst te voelen, projecteren we alvast een weg omhoog: we zullen hier beter uit komen.

Ik sluit dat niet uit, maar het is een beetje prematuur. Max Pam, nooit te beroerd om de verwachtingen bij voorbaat naar beneden bij te stellen, schreef vandaag in de Volkskrant dat we het van de filosofen niet moeten hebben. Omdat schrijvers en denkers geen nieuw vaccin uit hun binnenzak toveren of voor een doorbraak in de medische wetenschap zullen zorgen, is hun stem in tijden van crisis gratuit.

Hij noemt Camus en verwijst naar Martha Nussbaum, die een paar weken geleden in Nederland was. Nussbaum, die onlangs haar dochter verloor, was uitgenodigd om te spreken over de troost van Mahlers 'Kindertotenlieder'. Mensen hebben nog weinig geduld met diepe gevoelens, zei Nussbaum. Na het overlijden van haar dochter was het moeilijk om stil te staan bij haar verlies, omdat de meest collega’s direct over de weg terug omhoog begonnen.

Wat we geleerd hebben van deze crisis? Op dit moment nog niet zoveel, denk ik. We kúnnen misschien iets leren: ons ongeduld beteugelen, stilstaan bij het moment en een zekere onzekerheid verdragen. Dat is al een hele kunst.