'Het kan zijn dat u het buisje zelf in uw anus heeft gestopt'

Voor de wet is iedereen gelijk, maar klopt dat ook? Annette van Soest en oud-rechter Ybo Buruma onderzoeken hoeveel kans de ‘gewone’ Nederlander heeft als die de degens kruist met grote bedrijven of de overheid. In ‘Goliath’ staat iedere aflevering één zaak centraal waarin een burger het als David opneemt tegen de reus Goliath.

In deze aflevering spreekt Annette met Karin over een medische misser bij haar partner Erik. Wat als een ziekenhuis dat weigert te erkennen? En wat komt er allemaal bij kijken wanneer je besluit de strijd aan te gaan?

Operatie

Op de psychiatrische afdeling van ziekenhuis Zuyderland ontmoeten Erik en Karin elkaar. Ze zitten daar allebei vanwege depressieve gevoelens en angsten. Het klikt meteen tussen hen. Na een half jaar verlaten ze de afdeling en besluiten samen te gaan wonen. Helaas krijgen ze niet veel later een zware tegenslag: Erik heeft darmkanker.

In 2013 wordt Erik geopereerd. Tijdens de operatie verwijdert de chirurg de tumor en een deel van Eriks endeldarm, maar na zijn operatie voelt Erik al een stekende pijn aan zijn stuitje. “Hij had eigenlijk al op dag één pijn. Hij dacht: dit kan niet normaal zijn,” vertelt Karin. Een dag na de operatie moest hij staan en lopen van het zorgpersoneel, maar het lukt hem niet. Volgens hen stelt hij zich aan. Hij wordt uiteindelijk ontslagen uit het ziekenhuis, terwijl hij nog steeds pijn heeft.

Erik gaat meerdere keren terug, maar hij voelt zich door het personeel niet serieus genomen. Ze vertellen hem dat hij yoga en meditatie moet proberen. Er wordt gezegd dat het 'tussen zijn oren' zit, waardoor Erik aan zichzelf begint te twijfelen. Keer op keer wordt hij niet gehoord, waardoor hij uiteindelijk niet meer wil leven. In totaal wordt hij 25 keer opgenomen vanwege de pijn, zonder resultaat.

Waarom worden zulke lichamelijke klachten vaak over het hoofd gezien? Ybo Buruma legt uit dat mensen met psychiatrische problemen regelmatig ook lichamelijke klachten hebben, bijvoorbeeld door roken of diabetes. Toch worden die klachten snel over het hoofd gezien, omdat de aandacht meestal uitgaat naar hun psychische aandoening. In het geval van Erik is dat opvallend, want op het moment van zijn darmkankeroperatie was hij geen psychiatrisch patiënt meer. Toch wordt zijn psychiatrische voorgeschiedenis in zijn dossier vermeld, iets wat verplicht is, maar wel stigmatiserend kan werken.

Vondst in de darmen

Erik denkt dat hij niet serieus werd genomen door zijn psychiatrische voorgeschiedenis. Door de pijn kan hij niet meer sporten of normaal zitten. Hij verliest ook vrienden, zij geloven hem ook niet meer. Vier jaar na zijn operatie, tijdens een standaard kijkonderzoek, ontdekt een arts iets vreemds in zijn darmen: een rond buisje van twee bij één centimeter. Aan de ene kant zitten scherpe kartels en aan de andere kant schroefdraad

Erik is opgelucht: eindelijk is hij van zijn pijn verlost. Maar gelijk na zijn narcose staat zijn arts van vier jaar geleden naast zijn bed. Hij zegt: “Er worden dagelijks voorwerpen in lichamen gevonden, dit hoeft niet een medisch voorwerp te zijn. Het kan zo zijn dat u het buisje zelf in uw anus heeft gestopt.”

Klacht indienen

Erik en Karin melden zich bij de claimfunctionaris van het ziekenhuis, die verantwoordelijk is voor het coördineren van claims. Ook daar wordt er niet naar hen geluisterd. De functionaris herhaalt dat er geregeld vreemde voorwerpen in lichamen worden gevonden, en stelt een mogelijke schadevergoeding van twee- tot drieduizend euro voor, mits de directie akkoord gaat.  “Toen had ik echt iets van: volgens mij denken jullie gewoon dat je met een paar achterlijke te maken hebben. Toen was ik echt kwaad,” vertelt Karin.

Dus gaan ze naar een advocaat, maar die raadt een gerechtelijke procedure af: “Zij zijn erin getraind om je als patiënt uit te putten. Ze weten dat ze lang door kunnen procederen omdat je als burger snel geen geld meer over hebt,” vertelt Karin over het moment. Karin vond het onbegrijpelijk. “We hebben toch gelijk?” Maar de advocaat waarschuwt dat het ziekenhuis in beroep kan gaan en dan moet de schadehoogte worden vastgesteld, dat kan jaren duren.  

Omdat Erik en Karin smartengeld willen, adviseert de advocaat om naar de Geschillencommissie van Ziekenhuizen te gaan. Daar kunnen ze zonder advocaat naartoe.

In deze zaak was er sprake van zowel een medische fout als een communicatiefout. Ybo heeft vaker met dit soort situaties te maken gehad bij het Centraal Tuchtcollegen voor de Gezondheidszorg, waar hij lid van was. “Ik durf bijna te zeggen dat in de helft van de zaken die bij het tuchtcollege verschijnen, communicatie een heel grote rol speelt.” Zo kan het zijn dat het gaat om wat de dokter aanvankelijk tegen een patiënt heeft gezegd, of hoe de dokter omgaat met een fout. “Het is natuurlijk ontzettend naar dat zo’n buisje achterblijft, maar de schade wordt eigenlijk verdubbeld door de manier waarop daarop wordt gereageerd,” zegt Ybo.

© Elsie Vermeer

Erkenning

Karin is vastberaden om gerechtigheid te krijgen. Op het kantoor verschijnt ze met een koffer vol bewijs. Ze heeft Eriks medisch dossier van vijf jaar grondig gelezen, een tijdlijn gemaakt, mensen gesproken over het voorwerp, het buisje zelf opgemeten en andere buisjes besteld om ze te vergelijken. “Hij kon het gevecht niet meer aan, omdat hij al jaren in die hele molen heeft gezeten en al zo kwetsbaar en moe was,” vertelt Karin. Toch vond Erik uiteindelijk de kracht om zelf zijn verhaal te doen bij de geschillencommissie. Het ziekenhuis wordt uitgenodigd, maar komt niet opdagen

Voor het eerst voelt het alsof er écht naar hem wordt geluisterd. De commissie oordeelt dat het buisje wel degelijk een medisch voorwerp is en dat het ziekenhuis ernstig is tekortgeschoten. Ze hebben hem onterecht weggezet als gek vanwege zijn psychiatrische voorgeschiedenis, en hem daardoor niet de juiste zorg geboden. Erik krijgt een schadevergoeding van 20.000 euro. “Het is onwerkelijk. Eindelijk krijg je een moment van erkenning, je wint. Je hebt al die inspanningen en slapeloze nachten niet voor niks gedaan. Je bent echt blij,” zegt Karin.

College voor de Rechten van de Mens

Twee weken later gaat Karin naar een lezing van hoogleraar en psycholoog Philippe Delespaul. Hij spreekt over mensenrechten en het belang van jurisprudentie voor kwetsbare groepen. Omdat Karin dit net heeft meegemaakt, besluit ze hem te mailen. Hij adviseert haar om de zaak voor te leggen aan het College voor de Rechten van de Mens. Karin legt het voor aan Erik. Hij staat erachter, mits hij niet naar de zitting hoeft en er niet zelf over hoeft spreken.

Dus gaat Karin namens hem naar het College, met de vraag of Erik door het ziekenhuis is gediscrimineerd vanwege zijn psychiatrische verleden. Deze keer was Zuyderland er wél bij. “Er was een nieuwe advocaat en klachtencommissaris bij Zuyderland. En zij konden niet geloven wat ze lazen en gaven meteen toe dat dit echt niet kan. Het was voor het eerst dat het ziekenhuis hun fouten erkende.”

Begin 2024, bijna elf jaar na de operatie, doet het College uitspraak. Het geeft Erik op alle punten gelijk. “Hij was dolgelukkig, en heel trots, ook op mij. Dat ik daarvoor was gegaan ondanks dat we een breuk hebben ondergaan,” vertelt Karin. Toch heeft ze geen vertrouwen meer in de rechtsstaat: “Stel je voor dat ik het via die schadeclaim had moeten doen. Als burger ben je machteloos om tegen zoiets te vechten. Voor een advocaat heb je zo veel geld nodig via een schadeclaim. Je kunt nauwelijks als burger tegen een grote instelling winnen. Zeker niet als je zelf kwetsbaar bent.”

“Ze heeft zich enorm moeten inspannen,” zegt Ybo. Hij begrijpt dat Karin door al die moeite het vertrouwen in de rechtsstaat is kwijtgeraakt, maar vindt het jammer dat ze niet erkent hoe waardevol haar overwinning is geweest. “Zij hebben namelijk aandacht gevestigd op het VN-verdrag Handicap, waarin staat dat mensen met psychiatrische klachten beschermd moeten worden tegen discriminatie.”

Annette is het daar niet helemaal mee eens. “Juist dit verhaal laat zien waarom het voor Karin en Erik niet als een gelijke strijd voelde. Ze stonden er zo kwetsbaar voor. Karin zei ook: ‘Als ik er niet was geweest, was er niks gebeurd, want hij kon het zelf niet.’ Voor kwetsbare burgers blijft die rechtsstaat een haast onhaalbaar ideaal.” Ybo kan dat niet ontkennen. “Maar deze zaak maakt wel degelijk indruk. Vanaf nu weten juristen: we moeten echt beter opletten bij mensen met een psychiatrisch dossier die lichamelijke klachten uiten. Die mogen niet zomaar verkeerd behandeld worden,” voegt Ybo eraan toe.

Maatregelen

Annette sprak ook met Zuyderland over hoe zij zulke situaties in de toekomst willen voorkomen. Na de uitspraak heeft het ziekenhuis een aantal maatregelen genomen. Ze zijn met hun eigen GGZ in gesprek gegaan en willen ervaringsdeskundigen en de cliëntenraad actief betrekken. Daarnaast bieden ze nu scholing aan over onderwerpen zoals bejegening. Ook organiseren ze intervisiebijeenkomsten tussen teams van de spoedeisende hulp, de psychiatrische consultatieve dienst én ervaringsdeskundigen. De klachtenprocedure is aangepast, met meer ruimte voor de-escalerende gesprekken.

* De namen Erik en Karin zijn gefingeerd om de privacy van de geïnterviewden te beschermen.