De Publieke Tribune op NPO Radio 1

Jong en Ongedocumenteerd

In deze aflevering van De Publieke Tribune spreekt Coen Verbraak met jonge mensen die uit eigen ervaring weten hoe het is om op te groeien in een samenleving waar je eigenlijk niet mag bestaan.

55. Jong en Ongedocumenteerd (4 juni 2022)

Ze hebben geen recht op een eigen woonplek, geen kans om te werken, amper recht op gezondheidszorg of andere sociale voorzieningen en leven vaak onder erbarmelijke omstandigheden in de illegaliteit. Alleen maar door het ontbreken van één papiertje: een Nederlands paspoort.

Voor ongedocumenteerde jongeren is het Nederlandse vreemdelingenbeleid nog grilliger. Waar zij voor hun 18e verjaardag nog onder de leerplicht vallen en naar school moéten, hebben deze jongeren zodra ze volgens de wet volwassen worden niet eens meer recht op onderwijs. Het halen van een middelbare schooldiploma zit er voor veel Nederlandse jongeren zonder verblijfsvergunning vaak nog wel in, maar daarna staat hun leven nagenoeg stil. Hoe veerkrachtig moet je zijn om zo'n leven in de wacht vol te houden?

De schattingen van het aantal mensen in Nederland zonder geldige verblijfsvergunning lopen nogal uiteen, maar enkele tienduizenden zijn het er zeker. Sommigen bestaan op papier in geen enkel land, anderen zijn in hun geboorteland niet welkom of wachten al jaren op een verblijfsvergunning hier in Nederland. Ondertussen proberen ze hun best te doen om hun bestaan vorm te geven in een maatschappij waarin ze eigenlijk geen bestaansrecht hebben. Is er voor hen een route uit hun naargeestige bestaan? En wat zegt onze omgang met deze mensen over ons als maatschappij?

In deze aflevering van De Publieke Tribune spreekt Coen Verbraak met jonge mensen die uit eigen ervaring weten hoe het is om op te groeien in een samenleving waar je eigenlijk niet mag bestaan.

Reageren op deze uitzending?

Gasten in deze aflevering

Emilia

Emilia (20) werd geboren in Brazilië, haar jongere zusje Elise hier in Nederland. Haar moeder Ruth mag hier blijven met haar zusje, maar Emilia dreigt het land te worden uitgezet. Ze wil dolgraag studeren, maar de vraag is of ze hier kan blijven. Tijdens haar tienerjaren zat ze een tijdje in Brazilië op school en woonde ze bij haar inmiddels overleden oma. Drie maanden na haar achttiende verjaardag kwam ze terug, maanden die later een groot probleem bleken. De Nederlandse wet behandelt Emilia als volwassene waardoor de kans op een verblijfsvergunning klein is. En in haar eentje teruggaan naar Brazilië en haar enige familieleden hier achterlaten, zou een ramp zijn.

Aminata

Aminata (26) kwam op haar 15e als minderjarige in haar eentje vanuit Guinée naar Nederland, nadat ze met haar neef was getrouwd die hier was neergestreken. Al gauw liep het huwelijk op niets uit en stond Aminata er alleen voor. Als minderjarige kreeg ze een eerste tijdelijke verblijfsvergunning, die toen ze volwassen werd weer werd ingetrokken. Na een tweede afgewezen asielaanvraag werd duidelijk dat Aminata was uitgeprocedeerd, sindsdien gaat ze van tijdelijke opvang naar tijdelijke opvang. Ze mag niet studeren, werken of vrijwilligerswerk doen, terwijl ze dat als 26-jarige juist het liefst zou willen doen. In de opvang van het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS) mag ze tot augustus blijven, wat de toekomst haar daarna brengt is ongewis.

Sofia Sabbar

Toen Sofia Sabbar (25) vier jaar oud was en haar zusje amper zes maanden, ontvluchtte haar moeder Marokko vanwege huiselijk geweld. Hun moeder vroeg geen verblijfsvergunning aan en koos voor een leven in de illegaliteit. In Amsterdam verhuisden de zussen tientallen keren en woonden ze ongeveer tien jaar in een kelderbox bij de A10. Toen ze in 2019 wilden gaan studeren en een verblijfsvergunning aanvroegen, werd deze tot twee keer toe afgewezen. De zussen stapten naar de rechter en zochten de publiciteit op – met succes. Precies een jaar geleden kregen ze dan toch een verblijfsvergunning.

Gianni da Costa

Gianni da Costa (36) zette samen met een vriendin en tientallen andere vrijwilligers het initiatief 'Giving Back' op, waarmee ze voedselpakketten uitdelen aan ongedocumenteerden in Amsterdam, mensen die niet in aanmerking komen voor een uitkering of voor de voedselbank. Gianni zet zich al jaren in voor deze groep, maar merkte tijdens coronatijd pas echt hoe precair de situatie voor velen is, doordat veel van hun werk in één keer wegviel. Ongedocumenteerde jongeren zijn extra kwetsbaar, zij hebben maar tot hun achttiende jaar recht op onderwijs. Veel van hen raken daardoor gedemotiveerd, stoppen met school of belanden in de criminaliteit. Om hen op school te houden geeft Gianni ze bijles en empowermenttrainingen.

Verdiep je verder

Leven in Limbo, van de makers van De Wasstraat, vertelt op intieme wijze verhalen van mensen die hun uiterste best doen om hun bestaan vorm te geven in een maatschappij waarin ze geen bestaansrecht hebben. En laat zien hoe het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS) deze groep met raad en daad bijstaat.

Een uitgeprocedeerd, Mexicaans gezin krijgt onderdak in Church of the Advocate, North Philadelphia. Dominee Renee McKenzie en haar team zijn vastberaden om de vrouw met haar kinderen te helpen. Op deze vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid staat twee jaar celstraf, maar voor McKenzie staat de veiligheid van het jonge gezin voorop.

Voor asielzoekers die tijdens de procedure of de daaropvolgende inburgering de pensioenleeftijd bereiken stopt de inburgering abrupt. Ze zijn vrijgesteld omdat ze niet meer aan de arbeidsmarkt hoeven deel te nemen. Ook al zouden ze vrijwillig willen inburgeren dan kan dat niet omdat er geen budget is en als zij later Nederlander willen worden kan dat niet omdat ze niet voldoen aan de eisen voor naturalisatie. Argos over een 'weeffout' in het vluchtelingenbeleid.