Goede leerkracht harder nodig in Heerlen dan Amsterdam

Waar je wieg staat, is heel bepalend voor wat je bereikt in het leven. Kinderen met lageropgeleide ouders hebben minder kansen dan kinderen met hogeropgeleide ouders. Ook al hebben ze wél dezelfde talenten. En die ongelijkheid wordt alleen maar groter. Staat je wieg in Heerlen dan heb je dubbel pech. De oude mijnwerkersstad is een van de gemeenten in Nederland waar kinderen de minste kansen hebben.

Vijf belangrijke lessen uit het gesprek op een rijtje.

Alleen al in zijn eigen stad Heerlen ligt de levensverwachting van mensen in achterstandswijken en welgestelde wijken zes tot zeven jaar uit elkaar. Wethouder Jordy Clemens weet maar al te goed waarom het wel degelijk uitmaakt waar je wieg staat. Clemens: "Heerlen is een stad met nogal wat buurten waar kinderen op de dag van hun geboorte eigenlijk al een achterstand hebben op het vlak van gezondheid. We kunnen dus ook al bijna voorspellen, helaas, dat ze het op school moeilijk gaan krijgen. En dus ook later op de arbeidsmarkt."

Tekst gaat door onder de video

Het fysieke mijnverleden van Heerlen, in de vorm van schachtgebouwen, afvalbergen en mijnkantoren, mag dan nauwelijks meer zichtbaar zijn, de regio draagt nog altijd de lasten met zich mee. Clemens: "Met het verdwijnen van de mijnen, waar vrijwel iedereen in de Oostelijke Mijnstreek op de een of andere manier bij betrokken was, verdwenen ook tienduizenden banen, verdween voor heel veel mensen een toekomstperspectief en verdween ook het geloof in het eigen kunnen. Hoewel het inmiddels vijftig jaar geleden is, is dat een achterstand die we nog steeds aan het inhalen zijn."

Wat is eigenlijk tegen op een langere studieroute? Wethouder Jordy Clemens: "Als je kijkt naar wat de afgelopen jaren is gebeurd met de studiefinanciering, dan is die langere weg niet bepaald aantrekkelijker geworden. Zeker als je het hebt over kinderen uit gezinnen waar studeren eigenlijk helemaal niet zo vanzelfsprekend is."

Waar het vroeger vrij gebruikelijk was om te 'stapelen', zijn de laatste jaren steeds meer barrières opgeworpen die dat bemoeilijken. Clemens: "Natuurlijk zijn er mensen die dat voor de lol hebben gedaan. Maar er zijn ook mensen die dat gewoon nodig hebben gehad en op die manier ontdekten waar ze willen en vaak ook gewoon kunnen zijn." Bert Nelissen, onderwijsbestuurder in de regio Heerlen, vult aan: "Stapelen klinkt sympathiek, maar stapelen is in het voortgezet onderwijs feitelijk onmogelijk."

Tekst gaat door onder de video

Waar in Amsterdam negentien procent van de kinderen wordt ondergeadviseerd, ligt dat percentage in Heerlen op maar liefst 46 procent. Inge de Wolf, onderwijsinspecteur en hoogleraar aan Universiteit Maastricht: "Ondanks het feit dat sommige scholen inderdaad dubbele adviezen (bijvoorbeeld vmbo-havo of havo-vwo, red.) geven aan hun leerlingen, krijgt nog steeds een kwart van de leerlingen in Heerlen één of meer niveaus lager dan het eigenlijk aankan. En dat is veel."

Tekst gaat door onder de video

Mélanie Monfrance werd als leerling op school zwaar ondergeadviseerd. Ze is inmiddels goed terechtgekomen, en doet onderzoek naar kansenongelijkheid aan Universiteit Maastricht. Maar de littekens van die onderadvisering van vroeger zijn in haar volwassen leven nog altijd zichtbaar.

Tekst gaat door onder de video

Rinda den Besten, voorzitter van de PO-Raad: "Wij zitten de kinderen, de leerkrachten, de ouders en iedereen enorm in een squeeze te houden. En daar zijn we in Nederland best wel raar in. Ten eerste beginnen we veel te laat, pas als iemand vier jaar is. Dat betekent dat die achterstand in acht jaar basisschool nooit meer in te halen is. Alle landen om ons heen beginnen inmiddels eerder, dus daar moet een volgende regering echt iets aan doen.

Een ander probleem is dat we veel te vroeg selecteren. Die kinderen moeten echt al bijna af zijn op hun elfde. We weten uit allerlei onderzoek dat dat veel te vroeg is. Dat maakt dus ook dat die druk op die slechts acht jaar basisschool veel te hoog is. Dus we moeten én eerder beginnen, én later selecteren."

Tekst gaat door onder de video

Hoe het kan dat kinderen in Heerlen veel vaker een lager schooladvies krijgen dan in Amsterdam weten we nog niet. "Maar wat we wel weten is dat het heel erg onwenselijk is" zegt Den Besten, voorzitter van de PO-Raad. Ze wond er tijdens het gesprek dan ook geen doekjes om: "Bij twijfel: adviseer alsjeblieft hoog."

Tekst gaat door onder de video

Jeroen Pieters is basisschoolleerkracht in Heerlen en weet als geen ander hoe belangrijk goede docenten zijn voor kinderen bij wie niet alles komt aanwaaien. Pieters: "Als je het hebt over wat maakt dat kinderen goed presteren en optimaal tot wasdom komen, dan zijn dat excellente leerkrachten. Als we ergens een ommekeer zouden willen gaan maken, begint het daarbij."

Basisschooldirecteur Christian van den Brekel kan het alleen maar beamen. Toen onlangs de Onderwijspinspectie op zijn basisschool De Schakel langs kwam, is één opmerking van de inspectie blijven hangen: "Een doorsnee leerkracht werkt niet op De Schakel." Met andere woorden: "Een gemiddelde leerkracht is prima, maar bij ons vraagt het wat meer van je."

Pieters vult aan: "Deze kinderen hebben inderdaad een leerkracht nodig die bovengemiddeld pedagogisch handelt en precies weet wat er speelt. Eén die weet wanneer ze een aai over de bol nodig hebben en wanneer juist een schop onder de kont. Maar ook: hoe sluit ik precies aan bij waar dat kind staat in zijn ontwikkeling? Sta je er te ver vanaf, dan praat je over de hoofden heen. Zit je eronder, dan bereik je ze niet. Dus je moet ook heel goed in staat zijn om precies dát te kunnen aanstippen, waarmee je die kinderen niet die stap verder helpt."