Kort na de opnames van 'De publieke tribune' in Leeuwarden met burgemeester Buma en wethouder Herwil van Gelder over de problematiek rondom LVB'ers, diende Van Gelder zijn ontslag in. We belden Sybrand Buma wat dit betekent.
"Als jullie angst is dat wij na de opnamen van 'De publieke tribune' gewoon weer over gingen tot de orde van de dag: wees niet bang."

"Heel goed dat je belt," zegt burgemeester van Leeuwaren Sybrand Buma als we hem een paar dagen na het ontslag van zijn wethouder spreken. Wethouder Herwil van Gelder (Pal/GroenLinks) was sinds zijn aantreden in 2018 onder andere verantwoordelijk voor het opnieuw inrichten van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). En juist op dit thema kreeg Van Gelder veel kritiek te verduren.

Net als in veel andere gemeenten in Nederland, stond het huishoudboekje van de gemeente Leeuwarden sinds 2015 flink onder druk. Toen het Rijk in dat jaar op met name sociale terreinen taken overhevelde naar de gemeenten, trokken burgemeesters en wethouders in heel Nederland aan de bel.

Probleem: het toegekende budget zou ontoereikend zijn om zowel de transitie als de daadwerkelijke uitvoering van zorgtaken door de gemeenten in goede banen te leiden.

Gespannen indruk

Om die tekorten in de zorg toch op te lossen, wilde ook het college in Leeuwarden de zorg anders inrichten. Met het coalitieprogramma ‘De kracht van samen’ onder de arm was Van Gelder sinds zijn aantreden begin 2018 vastberaden die klus te klaren. Vlak voor de opnamen van 'De publieke tribune' op woensdag 8 januari van dit jaar oogde hij samen met burgemeester Sybrand Buma dan ook gespannen.

Op het stadhuis van Leeuwarden zaten mensen met een laag IQ (<85), een straatdokter, psychologen, begeleiders en familie van eerstgenoemden klaar voor een gesprek met de twee bestuurders. Klaar om hen persoonlijke belevenissen en vragen voor te leggen over hoe de gemeente hen kon helpen in hun worsteling met de dagelijkse realiteit. Want ondanks dat Leeuwarden een van de gemeenten is die bezig zijn met speciaal beleid voor mensen met een laag IQ, is het slechts een begin.

"Uit ons gesprek in De publieke tribune volgde meteen een heel aantal praktische zaken waar wij als gemeente weer mee verder konden."

Burgemeester Sybrand Buma

Wat we gezegd hebben, gaan we doen"

"Ons gesprek in 'De publieke tribune' had een hele serieuze inhoud," zegt Buma aan de telefoon. "Daaruit volgde meteen een heel aantal praktische zaken waar wij als gemeente weer mee verder konden." Door de wethouder beloofde werkbezoeken aan zorginstellingen in en om Leeuwarden bijvoorbeeld.

Buma: "Wat de wethouder daar gezegd heeft, gaan we gewoon doen. Laat dat de bottom-line zijn. De vraag is alleen of we dat nu gaan doen met de wethouders die Van Gelder’s portefeuille nu tijdelijk even waarnemen, of dat ik in de toekomst met de nieuwe wethouder ga kijken wie welk deel van het daar benoemde gaat doen. In principe gaat de wethouder daar zelf over, maar ik was er ook bij, dus ik ben net zo goed verantwoordelijk voor het vervolgen van de afspraken."

Op de vraag hoe lang het duurt voordat er een nieuwe wethouder is, volgt wat aarzeling. "Maar ik verwacht dat we over enkele weken wel een definitieve plaatsvervanger hebben."

"Ik ben net zo goed verantwoordelijk voor het vervolgen van de afspraken."

Burgemeester Sybrand Buma

"Het gaat al fout bij onze communicatie"

Of de burgemeester zelf niet op werkbezoek kon, naar bijvoorbeeld Zorgsloperij De Kans, waar de wethouder tijdens de opnamen beloofd had naartoe te gaan? "Wat betreft de inhoud van het beleid, is het echt de wethouder die daar over gaat. Als burgemeester zit ik ook nu eenmaal vast aan mijn verantwoordelijke portefeuille. Maar het zit onder andere door jullie programma wel degelijk in mijn systeem.

"Ik had deze week een bezoek van de Nationale Ombudsman, met hem heb ik het gehad over de vele problemen die ontstaan doordat wij als beleidsmakers stukken schrijven en communiceren op een niveau waarop een deel van de mensen het niet kan volgen. Dan kunnen we wel allemaal systemen voor klachtenbehandeling maken, maar het gaat al fout bij onze communicatie. Dat moeten we samen echt verbeteren."

Verschil in visie

In de uitzending van 'De publieke tribune' werd nog maar eens duidelijk dat de wethouder compleet anders dan enkele ervaringsdeskundigen aankeek tegen het wel of niet introduceren van een apart gemeenteloket. Aan de ene kant was daar de wethouder die met de komst van zo’n apart loket bang was voor een tweedeling binnen de gemeente, aan de andere kant was daar een moeder van twee kinderen met een licht verstandelijke beperking (LVB) die nog maar eens wilde benadrukken dat het nu eenmaal gaat om twee verschillende werelden. Erkenning in de vorm van een apart loket voor deze groep mensen, zou wat haar betreft dus alleen maar bevorderlijk kunnen werken.

Aan de telefoon legt de burgemeester uit waarom hij duidelijk nog geen kant kiest in deze discussie. “Voor mijn gevoel is dit niet iets waar wij in de gemeente nu heel erg de keuze hebben gemaakt voor het ene of het andere systeem. Ik heb meer de indruk dat dit juist iets is wat uit de gesprekken en de verdere verdieping die nog gaat volgen, moet gaan blijken.

"Volgens mij is de vraag nu: wat is de beste manier waarop mensen met een licht verstandelijke beperking door de gemeente worden bediend? Moeten we iets fysieks inrichten voor specifiek deze groep, of moeten we in het systeem van de hele samenleving iets veranderen? Dit is dus iets waar de nieuwe wethouder samen met zijn ambtenaren het goede antwoord op zal moeten geven."

Politici komen en gaan

Of de burgemeester met zekerheid kan zeggen dat bijvoorbeeld het werkbezoek aan Zorgsloperij De Kans er gewoon gaat komen? "Jazeker, daar ga ik persoonlijk voor zorgen. Een wethouder van de gemeente Leeuwarden die in een televisieprogramma een toezegging doet, heeft gewoon een toezegging gedaan die nagekomen wordt. Als jullie vrees is dat door het wegvallen van de wethouder het hele systeem op omvallen staat: vrees niet. Als jullie angst is dat wij na de opnamen van 'De publieke tribune' gewoon weer over gingen tot de orde van de dag: wees niet bang. Anders zouden we ook nooit mee hebben gedaan aan zo'n serieus programma."

Buma sluit af: "Tuurlijk, het is en blijft een wereld waarin politici komen en gaan, maar voor een gemeente die toezeggingen doet, maakt dat niet uit. Die zijn namelijk gewoon gedaan namens het college en daar houden wij ons aan. Daar zal ik persoonlijk zorg voor dragen."

Over Herwil van Gelder

Ondanks de vastberadenheid van Van Gelder, kreeg hij van het begin af aan de nodige hoon te verduren, zowel vanuit de oppositie als binnen zijn eigen coalitie. Een half jaar na zijn aantreden in 2018 sneuvelde de wethouder dan ook bijna toen het hem niet lukte de raad te overtuigen van zijn plannen voor de herinrichting. Er werd hem verweten dat hij niet zou luisteren op het moment dat bijna de volledige raad vond dat er opnieuw naar zijn plannen gekeken moest worden.

Eind januari kreeg Van Gelder nog een laatste kans om in samenwerking met een aantal zorgorganisaties een nieuw plan te maken. Maar toen vier zorgaanbieders kort daarna afhaakte bij de aanbesteding daarvan, werd duidelijk dat ook daar de rek eruit was. Ondanks dat Van Gelder nog een laatste motie van wantrouwen tegen hem wist te overleven, hield hij op dinsdag 28 januari de eer aan zichzelf en diende hij zijn ontslag in bij burgemeester Buma.

In een eigen reactie schrijft Van Gelder na zijn ontslag: "Helaas heb ik moeten constateren dat er in de coalitie onvoldoende draagvlak is voor mij om effectief als bestuurder te kunnen opereren. De afgelopen jaren heb ik me met hart en ziel ingezet voor de noodzakelijke vernieuwingen in het Sociaal Domein."

Lees meer op de speciale afleveringspagina.

Dit is ook interessant