Hoe breken met je ouders kan beklemmen en bevrijden

Toen Semra besloot haar hoofddoek af te doen nadat ze die zestien jaar had gedragen, was dat een grote schok voor haar ouders. Dat viel haar lange tijd zwaar. Semra: "Ik koos voor mezelf en deed mijn ouders, waar ik zielsveel van houd, pijn." Ze besloot haar hoofddoek bij haar ouders thuis voorlopig om te doen. Door hem steeds minder bedekkend te dragen, probeerde ze haar ouders langzaam aan een nieuwe Semra te laten wennen.

Semra: "Na mijn bekentenis eisten mijn ouders dat ik weer thuis kwam wonen, maar dat weigerde ik. Het duurde dagen voor tot hen doordrong dat ik serieus was. Als je me niet accepteert, zei ik, kom ik nooit meer. Dat was voor mijn moeder het breekpunt: ze wilde me niet kwijtraken."

Hoe anders kon het gaan bij Soheilah (34), die al op haar 18e fysiek van huis liep. Soheilah: "We waren met één jongen en vier meiden." Aan de ene kant meedijnen met de stroming van de gemeenschap en daarnaast haar eigen ding doen was er voor Soheilah niet bij. Haar oudere broer brak al eerder met het gezin, maar omdat hij een jongen was werd dat niet groot gemaakt. Voor Soheilah golden er andere regels. Ze mocht niet in Amsterdam studeren en al helemaal niet op kamers. Dat ze dingen stiekem moest doen verscheurde haar. Soheilah: "Ik kon niet liegen en kon ook niet doen alsof. Ik werd er fysiek en mentaal gewoon ziek van."

Haar familie, onderdeel van een gemeenschap die ze beschrijft als behoorlijk conservatief en radicaal, bijna tot in het extreme, zou het niet accepteren als ze zou afwijken van het voor haar uitgestippelde levenspad. Voor haar gevoel kon ze geen kant op. Een breuk was onvermijdelijk. Niet met haar moeder, maar met de conservatieve religie die ze aanhing. Ze vertrok naar Amsterdam. Soheilah: "Ik heb dat toen uit paniek gedaan, ik kon het gewoon niet meer. Heel naiëf, maar ik dacht: als ik weg ben, kan ik in ieder geval mezelf zijn."

Ze verhuisde veertien keer, had al gauw drie baantjes tegelijk en probeerde er het beste van te maken op de universiteit. Ze verbleef in tijdelijke kamertjes, sliep op banken van studiegenootjes en collega's en belandde zo nu en dan in een hotel. Soheilah: "Ik had geen veilige basis, geen thuis. Ik huilde mezelf een tijd lang elke avond in slaap. Ik was iedereen kwijt. Leeftijdsgenoten begrepen het allemaal niet. Die hoorden het aan en dachten: wat erg, en gingen over tot de orde van de dag. Zodra de vakantie begon en mijn studiegenoten hun spullen pakten en naar huis gingen, stond ik daar. Helemaal nu ik zelf moeder ben denk ik: shit, dat was echt niet goed. Die eenzaamheid blijft je altijd achtervolgen."

Precies dat is waar Semra destijds voor vreesde. Semra: "Lange tijd waren de ruzies zo intens dat ik liever het contact helemaal wilde verbreken. Dat zou een hoop energie en heftige confrontaties hebben gescheeld. Maar ik wilde mijn familie niet kwijt."

Tot op de dag van vandaag heeft Soheilah geen contact meer met haar vader. Soheilah: "Hij was altijd heel streng en conservatief, ik heb hem altijd buiten mijn leven gehouden. Haar moeder verloor ze al op 20-jarige leeftijd, in een periode waarin ze juist bezig was haar ouders uit haar leven te weren. Soheilah: "Misschien dat dat mentaal ook zo zwaar is nog steeds, dat ik het met haar nooit heb kunnen afronden. Ik heb destijds wel fijne gesprekken met mijn moeder kunnen hebben, maar toen ze overleed was ik zelf nog kind. Zo'n relatie van volwassene tot volwassene is iets wat ik echt mis."

Inmiddels hebben zowel Semra als Soheilah een partner, twee jonge kinderen en genieten ze van hun vrijheid. Semra: "De spanningen in de familie liggen grotendeels in het verleden, maar we zoeken het ook niet op. We sparen elkaar. Dat zou je kunnen zien als geheimhouding, maar het is in onze beleving elkaar onnodig pijn doen. De kloof is al zo groot, en we hebben alles gedaan om die te dichten en nader tot elkaar te komen."

Ook Soheilah heeft inmiddels rust gevonden, al was de weg daar naartoe er een van rouwverwerking. Soheilah: "Je komt los te staan van alles en iedereen die je kent, maar ook van jezelf. Toen ik uit huis vertrok duurde het een tijdje voordat ik mijn hoofddoek durfde af te doen, ik was daar zo door gevormd. Ineens bestond die identiteit niet meer en moest je zelf gaan ontdekken wie je was. Dat was niet makkelijk."

Foto's van vroeger heeft ze eigenlijk niet, op een paar na van toen ze heel klein was. Soheilah: "Die laat ik wel eens aan mijn dochtertje zien omdat ze erg op mij lijkt, maar zelf heb ik daar geen behoefte aan. Het doet nog steeds wel pijn. Toen ik vijf jaar geleden moeder werd, kreeg ik pas door hoeveel liefde je voor je eigen kind kan voelen. Ik probeerde vanaf dat moment te begrijpen hoe dat dan moest zijn geweest voor mijn moeder. Zulke tegenstrijdige gevoelens: de religie waar je je helemaal aan vastklampt, de druk vanuit de gemeenschap en de angst die daarbij komt kijken, maar ook de liefde voor je kind. Ik weet zeker dat ze heel veel van me heeft gehouden."

Sinds enkele jaren heeft ze weer goed contact met haar broer. Soheilah: "Die heb ik toen pas echt leren kennen. Het ging mentaal echt slecht met me en ik dacht: ik heb nog ergens een broer rondlopen. We kregen contact en sindsdien zijn we heel close. We begrijpen elkaar door en door omdat we hetzelfde hebben meegemaakt. Mijn zussen neem ik niks kwalijk. Het zijn volwassen vrouwen, ze mogen leven zoals ze willen."

Moet je de banden breken om vrij te zijn? Het is volgens Semra een dilemma waar jonge mensen met een islamitische achtergrond vaker voor komen te staan. Semra: "Ik voel me nog steeds moslim en ben niet helemaal uit het geloof gestapt. Maar ik denk dat je ook moslim kan zijn zonder al die regeltjes. Bij mij bracht de tijdelijke afstand tot mijn ouders ons uiteindelijk weer dichterbij elkaar. Tegen jongeren die in soortgelijke situaties zitten wil ik zeggen: zo kan het ook."

Soheilah ging door diepe dalen en kwam er onder andere door contact met lotgenoten weer bovenop. Soheilah: "Voor mij was er destijds geen hulp of ondersteuning, ik kon nergens heen. Ik wil vooral dat er voor de mentale kant hulp komt. Ik ben mijn ervaringen namelijk pas echt goed gaan verwerken, toen ik lotgenoten tegen kwam. Ex-christenen, ex-Jehova's, ex-moslims, er is een hele community waar mijn broer en ik contact mee hebben."

Semra: "We willen met liefde met elkaar omgaan. Mijn vader accepteerde in eerste instantie de naam van mijn dochter, Sofia, niet, omdat het een christelijke naam is. Hij noemde haar Safiye, de Turkse variant. Mijn man vond dat vreselijk: hij respecteert onze naamkeuze niet. Ik zei: let it go. Als onze dochter straks oud genoeg is, corrigeert ze haar opa zelf wel. Nu noemt hij haar gewoon Sophia. Mijn ouders zijn een heel eind met ons meegegroeid. Als klein kind wilde ik graag nagellak, maar dat mocht absoluut niet van mijn vader. Nu doet hij alles voor zijn kleinkinderen. Als mijn dochter vraagt of ze blauw haar mag, zegt mijn vader: waar kan ik dat kopen?"

Luister hieronder de hele aflevering terug, en vergeet niet te abonneren op de podcast via Apple, Google Podcasts, NPO Radio 1, of Spotify. Elke maand ontvang je een nieuw gesprek in je favoriete app.