'Wat werkt in de ggz is liefde en menselijkheid'

Psychiater en hoogleraar psychiatrie Jim van Os pleit al jaren voor een revolutie in zijn eigen ggz. Hij ziet zijn eigen vakgebied als een verdienmodel dat erg gericht is op behandelen – met andere woorden: medicaliseren. En dat terwijl veel psychisch lijden te maken heeft met existentiële en sociale thema's.

Wat hem betreft moeten artsen meer 'met de mens praten' en minder 'de patiënt behandelen'. Dat is volgens Van Os geen kwestie van geld, maar een kwestie van met andere ogen en met menselijkheid naar psychisch lijden kijken.

Tekst gaat door onder de banner

Want de ggz verkeert al tijden in crisis door grote personeelstekorten en enorme wachtlijsten. Tegelijkertijd maakte het Trimbos Instituut begin deze maand bekend dat maar liefst 3,3 miljoen Nederlanders een psychische aandoening hebben. Een forse stijging ten opzichte van de 1,9 miljoen van twaalf jaar geleden toen het onderzoek voor het laatst werd uitgevoerd.

Meer geld in de geestelijke gezondheidszorg pompen, kan dat de problemen oplossen?

Nee, zeggen professionals en ervaringsdeskundigen. Wat we nodig hebben, is een andere blik op geestelijke gezondheidszorg – en die roep wordt steeds luider. Meer doen aan preventie en samenwerking, meer openheid over psychische aandoeningen, meer inspraak van de cliënt wat hij of zij nodig heeft en meer ruimte voor ervaringsdeskundigheid in het hersteltraject.

Zoals dat bijvoorbeeld al in het Enik Recovery College in Utrecht gaat, waar de tijd en ruimte is voor mensen om te herstellen van psychische ontwrichting. Van Os. "Op zo'n plek wordt je verleid om weer over jezelf als mens na te gaan denken, om jezelf letterlijk opnieuw uit te vinden. Ik denk dat psychologen en psychiaters dienend moeten zijn aan dat proces."

Vraagt dat ook geen hele grote stappen van zijn eigen beroepsgroep? Ja. En dus vraagt dat van die beroepsgroep niet alleen meer nederigheid, maar ook het besef besef: 'Wij zijn God niét.'

Van Os: "Als je de opleiding tot psychiater krijgt wordt je soms weleens duizelig van het enorme verklaringspotentieel dat je over je medemens opeens krijgt, met al die kennis die je krijgt aangereikt. Heel verleidelijk, maar je moet ervaren dat dat niet zo werkt."

Dat dat dus niet zo werkte maakte Van Os niet in zijn eigen praktijk als psychiater mee, maar in zijn eigen familie. Als vader.

"Eerst vloog mijn nicht uit de bocht, met manische psychose en dergelijken. Later kreeg mijn zoon met hetzelfde te kampen. Ik ben nu ongelofelijk trots op hem dat hij zichzelf heeft uitgevonden, ondanks wat wij te bieden hebben. Mijn zoon heeft gelukkig in een heel vroeg stadium contact gekregen met ervaringsdeskundigen. In vijf jaar heeft hij dat proces doorlopen wat soms veel langer kan duren en met veel meer brokstukken gepaard kan gaan."

Maar hoe enthousiast Van Os ook is, de omslag is niet zomaar gemaakt: "Hiervan zegt de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) dan weer: 'het is niet evidence based.'"

Tijd om daar vanaf te stappen, aldus Van Os: "Het hele idee dat medisch bewijs van wat werkt bij psychisch lijden wordt vastgesteld in een biomedische randomized controlled trial... dat moeten we echt laten vallen. Wat werkt in de psychiatrie en psychologie is liefde en menselijkheid."