Moniek Merkx is regisseur van de theatervoorstelling ‘Staal’, het onderwerp van de documentaire van Marjoleine Boonstra’s ‘Jongens waren we’. “Ik ben er erg blij mee. Normaal ben ik nooit enthousiast over theater op televisie, omdat het lastig is om goed over te brengen. ‘Jongens waren we’ laat de voorstelling in zijn recht en je krijgt extra informatie: een persoonlijk profiel en betrokkenheid van de jongens.”
Merkx heeft de regie van de voorstelling tijdens de opnames van de documentaire overgedragen aan Marjoleine. “Ik had het idee dat Marjoleine de voorstelling goed begreep en de beeldtaal van de film liet ik ook graag aan haar over.” De voorstelling gaat over de transitie van jongens. “Van kind, naar jongere, naar volwassene, en de fases die je daar allemaal tussen hebt.” Deze transitie wordt geleidelijk aan voelbaar als ze in de voorstelling steeds gezamenlijk heel hard roepen wat ze willen. In de loop van de voorstelling worden ze geleidelijk aan volwassen en trekken ze hun maatpak aan.”
Partime vader
De thematiek van de voorstelling kwam dichtbij het persoonlijke leven van Merkx. Toen ze de voorstelling schreef, zat haar zoon in de puberteit. “Ik zag hoe turbulent die periode bij hem was. Wat mij verder opviel is dat bij veel jongens hun vaderfiguur er weinig was. Wie zijn je grote voorbeelden als je geen vader in huis hebt, die naast een held ook gewoon een sukkel kan zijn?” Merkx’ zoon is eveneens gedeeltelijk, net als de acteurs uit de voorstelling, zonder vader opgegroeid. “Ik vroeg me af wat dat voor mijn zoon betekende om zijn vader niet altijd om zich heen te hebben. Daarnaast merkte ik dat de puberteit een onveilige omgeving kan zijn. Jongens worden behoorlijk aan hun lot overgelaten. Waar halen ze de steun vandaan?” De voorstelling Staal was voor Merkx ook een vorm van steun aan jongens.
Bij de casting van de acteurs lag de focus voor Merkx op lichaamstaal en authenticiteit. “Dat is een stijlkenmerk van Maas; dat je echte mensen ziet. Ze mogen wel een rol spelen, maar het gaat niet om totale transformaties. We spelen altijd dichtbij welke mensen de acteurs zelf zijn. Daarnaast hadden we het idee dat er in de voorstelling een aantal virtuoze gevechten moesten zitten, omdat ik me herinner dat tijdens mijn jeugd mijn broers vaak aan het stoeien waren. Volgens mij was dat in hun geval een uiting van liefde, aandacht geven.” De acteurs zijn deels of helemaal zonder vader opgegroeid. Merkx had hier niet specifiek op gecast, maar wilde wel de relatie met de vaders onderzoeken. “Alle acteurs zijn volwassen , maar ik wist niet van tevoren dat ze allemaal een parttime of geen vader hadden. Daar kan je niet op casten, althans dat heb ik niet gedaan, maar dat trof ik gewoon aan.”
‘En nu de meisjes?’
De voorstelling roept de vraag op, ‘en nu de meisjes?’ Merkx had die vraag in eerste instantie even geparkeerd, omdat ze niet goed wist hoe ze dat moest en wilde doen. Vier jaar later ontwikkelde ze de voorstelling ‘Voorjaarsoffer’. “Bij de meisjes wilde ik laten zien, dat je alle rollen kan aannemen en dat als je 13, 14 bent, je nog geen keurslijf hoeft aan te trekken. Je mag veelkleurig zijn.” De volgende stap rondom ‘Voorjaarsoffer’ wordt genomen in Zuid-Afrika, waar Merkx de voorstelling met een aantal Nederlandse en Zuid-Afrikaanse actrices gaat spelen. “Hoe is het om van meisje vrouw te worden in een andere cultuur? Zijn er andere verhalen? Of zijn er universele patronen?” Daarnaast is Merkx bezig met de grote familievoorstelling ‘Alice in Wonderland’ en ontwikkelt ze in de toekomst een aantal voorstelling over iconische thema’s, zoals de liefde. “Ik maak verschillende voorstellingen voor verschillende doelgroepen. Dus liefde als onderwerp voor hele kleine kinderen, voor de basisschool, voor jongeren, voor volwassenen.”
Maas theater en dans werkt altijd met randprogrammering bij de voorstellingen, en brengt de voorstelling naar het onderwijs toe. “Toen we toerden met Staal, merkten we dat de voorstelling erg populair was. We merkten dat we iets raakten. We kunnen de voorstelling niet 100 jaar spelen, dus ik ben erg blij met de film ‘Jongens waren we’.”
‘Jongens waren we’ wordt door Human uitgezonden op woensdag 2 december om 22.58u op NPO 2. Op 14 januari wordt de documentaire om 14.20u herhaald op NPO 2.
