Waarom iedereen die bestaat een held is

Tien jaar geleden stonden Van den Berg en Van den Bos voor het eerst op Oerol. Ze maakten een voorstelling over de reünie van een vriendengroep, waarvan één van de vrienden op zestienjarige leeftijd overleden was. Nu, tien jaar later staan de theatermakers weer op Oerol en maken ze een podcast over diezelfde vriendengroep.

Dit jaar staat Jesse centraal, het overleden personage. Na zijn dood is hij rond blijven dwalen op aarde en ziet zijn vrienden en ouders vol verdriet om hem rouwen. Maar hoe meer jaren verstrijken, hoe meer zijn naasten verder gaan met hun levens en hoe meer Jesse vergeten wordt. We spraken de makers over de totstandkoming van deze voorstelling en hun ideeën over opgroeien, identiteit en de waarde van het bestaan.

© Nichon Glerum/BERG&BOS

Met en zonder Joop Mulder

Het is een bijzondere Oerol-editie voor het makersduo. Het is namelijk het eerste jaar dat het festival plaatsvindt zonder Joop Mulder, die in januari overleed. Mulder was de oprichter van Oerol en heeft ook een belangrijke rol gespeeld in het leven van Van den Berg en Van den Bos, door hen te helpen met de oprichting van hun gezelschap BERG&BOS. Dat laatste gebeurde precies tien jaar geleden en daarom wilden de mannen graag een monumentje voor hem oprichten, in de vorm van deze voorstelling.

Het leek de makers mooi om te proberen in het hoofd te kruipen van een persoon die het leven los heeft moeten laten. “Waarmee we helemaal niet willen zeggen dat het personage van Jesse gebaseerd is op Joop,” zegt Van den Bos. “Het gaat meer over iemand leren kennen zoals hij echt was, in plaats van alleen de buitenkant. In het geval van Joop hoor je mensen altijd praten over de fantastische dingen die hij neergezet heeft. Maar wat zich nou precies achter die snor afspeelde, wisten we niet altijd. Ik denk dat alle  mensen die vol lof over hem praten hem in een bepaald opzicht ook weer niet kenden.”

Onbewust veranderen

Doordat de podcast voor het grootste deel bestaat uit Jesse's gedachtes over wat hij om zich heen ziet gebeuren en wat er in hem omgaat, is het bij hem wél mogelijk om volledig in zijn hoofd te kruipen. De makers kunnen hierdoor inzicht geven in hoe mensen op subtiele wijze veranderen. “Als je iemand vraagt wat het verschil tussen die persoon nu en tien jaar geleden, zal hij of zij vaak zeggen dat er weinig veranderd is,” zegt Van den Bos. “Maar wij denken dat je sluimerend misschien wel een totaal ander wereldbeeld kan krijgen, terwijl je zelf denkt dat je nog dezelfde bent.

“In de podcast komt dat terug. Je hoort bijvoorbeeld dat de ideeën van Jesse over hoe je om moet gaan met gevoelens door de tijd heen langzaam veranderen. Terwijl Jesse zelf ervan overtuigd is dat hij er altijd hetzelfde over is blijven denken.”

Coming of age

Juist het feit dat personen blijven veranderen, vindt het makersduo interessant. Ze maken daarom graag ‘coming of age’-verhalen, in de breedste zin van het woord. “Met die term wordt over het algemeen de overgangsfase van adolescent naar jongvolwassene bedoeld,” zegt Van den Bos. “Maar wij plakken die term op alle levensfases. Onze vorige voorstelling heet ook ‘Een coming of age voor bejaarden’, waarin twee mensen die hun hele leven samen waren elkaar moeten loslaten, omdat eentje ernstig ziek is.

"Coming of age is voor ons een inspirerende term om naar een mens en zijn relaties met alles om zich heen te kijken, en te zien hoe die relaties veranderen in het verhaal dat we vertellen. En volgens ons is dat veranderen of opgroeien iets wat eigenlijk nooit stopt.”

In Ik ben er ook nog moet het personage van Jesse onderzoeken wat zijn nieuwe verhouding wordt met de mensen om hem heen. Zij gaan verder met hun levens, maar Jesse kan niet verder gaan, want hij leeft niet meer. Toch dwingt de groei van de mensen om hem heen hem om te veranderen. “Als Jesse net is overleden, wil hij nog graag blijven spoken bij zijn geliefden, en vasthouden aan zijn leven,” zegt Van den Berg. “Maar op een gegeven moment ziet hij ook dat het geen functie meer heeft om bij zijn ouders op bezoek te gaan, omdat hij daar toch geen contact mee kan maken. Zijn verandering zit ‘m erin dat hij accepteert dat zijn bezoekjes geen functie meer hebben en dat het tijd is om afscheid te nemen.” 

Nieuwe inzichten

Dat Van den Berg en Van den Bos weer een voorstelling wilden maken met dezelfde personages als tien jaar geleden, heeft ook te maken met de veranderingen die ze zelf doormaken en de invloed daarvan op hen als maker. Beiden zijn in de afgelopen tien jaar een ouder verloren. Ook is Van den Bos inmiddels zelf vader geworden, en krijgt Van den Berg als alles goed gaat binnenkort een kind. Die gebeurtenissen hebben hun perspectief verandert, denkt Van den Berg. “De vorige voorstelling maakten we heel erg vanuit het thema vriendschap. Inmiddels kijken we met een andere blik naar leven en verlies.

“Ons perspectief is breder geworden en daarom spelen in deze voorstelling ook de ouders van Jesse, hun rouw en de groei die zij doormaken een rol. Je ziet vanuit de ogen van Jesse hoe zij door een groot verdriet gaan en hoe ze uiteindelijk toch weer genieten van kleine dingen, als de zon die schijnt op hun gezicht.”

Levende legende

Het (naderende) ouderschap heeft hen ook doen inzien dat ze niet achter de focus op prestige en succes in deze maatschappij staan. Van den Berg: “In College Tour zie je vaak dat als een gast wordt gevraagd wat ze mee willen geven aan het publiek, ze iets zeggen als: ‘Blijf doen waar je in gelooft, dan kom je er wel.’ Het gevoel dat je moet presteren om er ‘te komen’, dat zit wel een beetje in onze maatschappij verweven. Maar nu mijn kindje er bijna aankomt, zet dat alles in perspectief. Het laat zien dat er eigenlijk niets belangrijker is dan dat je kind gezond en gelukkig is. Al het andere, de prestaties die je behaalt, de prijzen die je wint, is uiteindelijk maar bijzaak.” 

Jesse ontwikkelt in de podcast zijn ideeën over wat het belang van het leven is. “In de eerste afleveringen ziet hij zijn leven nog als iets wat niet het vertellen waard is,” zegt Van den Bos. “Het is niet een verhaal zoals uit een film, vindt hij. Maar gaandeweg komt hij erachter dat het al heel bijzonder is dat je als mens kunt voelen en kijken. Dat het leven an sich een wonder is. Je hoeft helemaal geen wereldkampioen te worden. Als je gewoon met veel plezier aan het leven bent, dan ben je het al hartstikke fantastisch aan het doen. In die zin was Jesse wel een soort levende legende. Gewoon, omdat hij er was.”

Dit hoorspel luisteren?

Benieuwd naar deze podcast? Ik ben er ook nog is tot en met maandag 20 juni te beluisteren op Het Imaginaire Eiland van Oerol.

Ook interessant