Engelen zeer kritisch over de veranderingen bij de banken. Op zondag 4 oktober pleit hij tijdens de Socrateslezing voor een interdisciplinaire aanpak van ons economische stelsel en gaat hij op zoek naar andere economische wijsheden.
Nummer drie van Magazine Human heeft als thema macht/onmacht, met een focus op de financiële sector en de rol van burgers. Wat kunnen we doen? Engelen is een van de geïnterviewden.
Krachtige lobby
"Anders dan tijdens de crisis van de jaren dertig hebben we dit keer de banken niet laten omvallen. Op zich is dat goed. Vervolgens had de politiek direct moeten ingrijpen. Banken kleiner maken, het eigen vermogen vergroten tot minimaal 20 procent, zakenbank en consumentenbank scheiden. Dat kon in de eerste anderhalf jaar van de crisis. De sector was volkomen in paniek. Maar die kans heeft de politiek voorbij laten gaan. Daar plukken we nu de wrange vruchten van. Juist omdat de banken gered werden, voelen ze nu helemaal geen urgentie om te veranderen. Ze voeren juist een buitengewoon krachtige lobby tegen de noodzakelijke aanpassingen."
Hefbomen
"Het businessmodel van banken is niet veranderd. Dat is nog altijd gebaseerd op heel grote balansen, veel geleend vermogen en ingewikkelde hefboomproducten waardoor ondanks kleine marges toch heel grote winsten worden gemaakt. De financiële sector is te groot, te ingewikkeld en er wordt te veel geld verdiend. In plaats van het verdienmodel aan te pakken, proberen we dat complexe model te vangen in toezichtsregels. Dat leidt tot ontzettend veel nieuwe wetgeving die in de praktijk amper is uit te voeren."
Crimineel
"Er zijn mensen in de financiële sector die zich schuldbewust tonen. Maar is dat echt of voor de bühne? Als ik naar de dagelijkse praktijk kijk, zie ik weinig verandering in het denken. De Raad van Bestuur van Delta Lloyd handelt met voorkennis. Crimineel gedrag! Voor het Libor-schandaal, waarbij de rente werd gemanipuleerd door de grootste banken ter wereld, draaien mensen de gevangenis in. In Nederland worden MKB-bedrijven opgezadeld met gevaarlijke rentederivaten. Ooit was in de financiële sector maatschappelijke dienstbaarheid belangrijk, maar die is tweede viool gaan spelen door de winst- en bonuscultuur. Er zijn andere mensen nodig in de sector, maar het systeem is zo sterk dat het alleen mensen trekt die puur voor het geld gaan."
Parasiteren
"De financiële sector parasiteert op zowel kapitaal als arbeid. De enorme omvang van de sector is schadelijk en levert geen economisch voordeel op, zo blijkt uit meerdere onderzoeken. Dat is bekend bij een handjevol deskundigen, maar media en politiek pikken het niet op. Hervorming van de financiële sector heeft bij geen enkele politieke partij prioriteit. Ik ben ervan overtuigd dat we de sector in het gareel kunnen krijgen, door haar kleiner te maken, nationale grenzen te stellen, maar dan moet er wel politieke wil zijn."
Schapen
"De consument heeft de macht om financiële instellingen te maken en te breken, maar tegelijk zijn we domme schapen, met tegenstrijdige belangen. Consumentenorganisatie Eigen Huis wil ruimere hypotheekvoorwaarden, terwijl dat op termijn niet in het belang is van de gemiddelde consument. Met die hoge hypotheek ben je gevangene van je bank. Ik zou zelf wel naar een andere bank willen, maar dat kan niet vanwege mijn hypotheek. De burger moet meer nuchterheid tonen bij financiële beslissingen. Inzien dat hij zelf belang heeft bij minder grote schulden. Maar kennis van de macro-economische effecten van zijn handelen heeft de burger niet, en hij wordt dom gehouden."
Massafinancialisering
"De actie tegen geldcreatie toont aan dat er grote, ongearticuleerde weerzin leeft tegen de financiële sector. Mensen hebben door dat er iets structureel mis is met het hedendaags kapitalisme. Alleen is die actie volstrekte onzin. Een kwestie van de klok horen luiden, maar niet weten waar de klepel hangt. Geldcreatie door banken is het probleem niet, het probleem is de omvang van de particuliere schulden, gedreven door de vastgoedmarkt waar de hele bancaire sector op draait. Ik noem het massa-financialisering. Banken lobbyden hard voor hoge hypotheken en aftrekbaarheid. In de afgelopen decennia is het eigenhuisbezit door de bankensector aangejaagd. Met grote particuliere schulden tot gevolg. De huizenprijzen stegen, net als de winsten van de banken. Er wordt een zeepbel opgeblazen. Het is een piramidespel. En als de bel barst, blijven de mensen die het laatst hebben gekocht met de schade zitten. Niet de banken."
Eigenbelang
"Crowdfunding of andere particuliere initiatieven zijn de oplossing niet. Daar draait het ook weer om het opbouwen van schulden. En in nieuwe spelers als Apple en Google heb ik al helemaal geen vertrouwen. Die draaien puur op schaalgrootte en financial engineering om de inkomens van werknemers en de belastingen zo laag mogelijk te houden. Daar gaat het eigenbelang even goed boven dat van de klant of de maatschappij."
De Socrateslezing vindt plaats op zondag 4 oktober. Rode Hoed, Keizersgracht 102, 1015 CV Amsterdam. Inloop vanaf 14.15 uur, zaal open om 14.45 uur, start 15.00 uur.
