Balling

Het dagelijks leven van dichter en uitgever Bei Ling in Taiwan is eenzaam, zo zien we in de film Balling. Slenterend door de straten van Tapei verlangt hij terug naar zijn thuisstad Beijng, waar hij niet meer welkom is. Zijn kritische gedichten werden China in 2000 een te grote doorn in het oog. Na een brute gevangenisstraf, werd hij verbannen naar het omstreden eiland Taiwan.

Daar hoort en voelt hij de macht van de Chinese president Xi Jingping iedere dag op straat in de hoofdstad Taipei. Meer dan ooit heeft China de afgelopen maanden Taiwan concreet met bezetting bedreigd. Wat gaat er schuil achter de al decennia durende strijd tussen mug Taiwan en olifant China?

Taiwan wordt voor het eerst genoemd door een Chinese staat in de derde eeuw na Christus, in een verslag van een expeditietocht. Het eiland is tot dan toe bevolkt geweest door zogenoemde Austronesisch-talige stammen, die rond 3000 v. Christus vanuit Zuid-China naar het eiland zijn gereisd.

Nadat Taiwan in de 17e eeuw nog even een Nederlandse kolonie is, behoort het vanaf 1683 officieel toe aan het Chinese keizerrijk van de Qing-familie. Vanaf dat moment komen veel Chinezen van het vasteland naar Taiwan om armoede of conflict te ontvluchten.

Taiwan blijft een goede twee eeuwen lang onderdeel van China, totdat Japan in 1895 het eiland verovert. De Japanners houden de controle tot 1945, het jaar waarin ze zich overgeven aan de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Taiwan wordt dan weer 'teruggeven' aan China. Er is alleen één probleem. In heel China is inmiddels een onderlinge strijd gaande, omdat communisten onder leiding van Mao Zedong de macht proberen over te nemen van de nationalisten, die in 1912 de Qing-familie hadden verstoten. Aan wie moet Taiwan worden teruggegeven?

De burgeroorlog wordt in 1949 beslist in het voordeel van de communisten. De nationalistische leiders wijken - met ruim 1,5 miljoen aanhangers - uit naar Taiwan. Gevechten zullen dan nog decennia doorgaan, maar vanaf dat moment zal de nieuwe communistische regering (officieel: De Volksrepubliek van China) haar grip het het vasteland van China niet meer loslaten. 

De oude regering claimt vanuit Taiwan ook nog steeds de rechtmatige leiding te zijn van China. De Volksrepubliek van China daarentegen ziet Taiwan als een opstandige provincie.

Twee regeringen dus, maar slechts één China. Wie erken je dan als Westerse natie? Tijdens de Koude Oorlog ligt de sympathie bij de nationalisten in Taiwan, niet in de laatste plaats omdat zij niet-communistisch zijn.

Maar China (de Volksrepubliek, that is ) wil geen diplomatieke banden aangaan met landen die Taiwan erkennen. De rest van de wereld moet dus kiezen: een relatie met een land (en markt) van 23 miljoen of 1,4 miljard potentiële consumenten.

Eén voor één erkennen landen over de hele wereld in de tweede helft van de twintigste eeuw De Volksrepubliek als de echte regering van China. Tegenwoordig zijn er nog maar zeventien kleine landen die Taiwan erkennen als de Republiek van China. Wel steunt het Westen Taiwan militair, economisch en cultureel. Handelskantoren fungeren vaak als onofficiële ambassades.

Taiwan heeft het idee China nog te kunnen besturen inmiddels laten varen. Vraag is tegenwoordig vooral hoe het steeds machtiger wordende China Taiwan wil gaan inlijven. Want door de al dan niet officiële steun van het Westen is Taiwan een democratische en welvarende regio geworden.

Dat maakt China enigszins terughoudend om het eiland met militaire kracht in te nemen, al dreigen ze daar wel mee. Door geweld, dat door het vrije karakter van Taiwanese media vliegensvlug verspreid kan worden, zou China de lokale bevolking en de wereldwijde publieke opinie tegen zich in het harnas kunnen jagen.

Liever gebruikt China soft power : de economische banden met Taiwan worden steeds inniger en onlangs schetste Xi Jinping de Taiwanezen het plaatje van 'Eén land, twee systemen', waarin het sociale systeem en de levensstijl van de Taiwanezen behouden zou kunnen worden.

Maar veel Taiwanezen zijn bang dat er van hun vrijheid weinig overblijft onder Chinees bewind, zoals ook in Hong Kong de democratie werd ondermijnd sinds de stad in 1997 Chinees werd.

In 2020 zijn er nieuwe verkiezingen in Taiwan. De huidige regeringspartij wil de onafhankelijke koers vasthouden. Een belangrijke oppositiepartij (de partij die vroeger leiding gaf aan de Republiek van China) streeft naar hereniging. De meeste Taiwanezen willen een voortzetting van de status quo. De vraag is of zij in de toekomst wat te kiezen zullen hebben.

Bei Ling ziet de ontwikkelingen intussen met lede ogen aan. Hij vindt dat de Taiwanese jeugd verwend is geraakt door de welvaart en niet hard genoeg strijdt tegen de hete adem van China. Met zijn ervaring en gedichten probeert hij de Taiwanezen bewust te maken wat vrijheid werkelijk waard is.

Verantwoording
Voor dit artikel is gebruik gemaakt van het boek 'Prisoners of Geography' van Tim Marshall.