Voor de 21-jarige activist Jude Macrory is de strijd tegen de Engelsen nooit echt geëindigd. Brexit biedt hem nieuwe kansen.
Eind januari 2019 explodeerde in Londonderry voor het eerst in jaren weer een bom. Regisseurs Oisín Kearney en Loretta van der Horst volgden de 21- jarige activist Jude Macrory, die tijdens het maken van de film van de aanslag werd verdacht. Wat in Oisín's vorige videobrief Nieuwe grenzen, oude wonden nog angst was, een waarschuwing dat het geweld van weleer terug zou kunnen komen, is een stuk reëler geworden.
Regie en prodcutie: Oisín Kearney en Loretta van der Horst.
Camera: Michael Foster
Interview met de regisseurs
Filmmakers Kearney en Van Der Horst maakten een film over hoe de Brexit het debat over een Verenigd Ierland nieuw leven in heeft geblazen.
Feit: sinds het vredesakkoord van 1998, dat een eind maakte aan The Troubles, hebben meer mensen zelfmoord gepleegd in Noord-Ierland dan er mensen vermoord zijn tijdens het veertig jaar durende conflict. Sinds 1998 is het aantal zelfmoorden grofweg verdubbeld, van 150 naar 300 gevallen per jaar.
Het is een feit dat Ierse nationalisten graag aangrijpen om te pleiten voor een herenigd Ierland en een terugtrekking van alle Britse troepen. Nu een Brexit aanstaande is, en een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland dreigt, wordt die roep alleen maar groter.
Dat merkten ook filmmakers Oisin Kearney en Loretta van der Horst, toen tijdens het filmproces een bom afging in de Noord-Ierse stad Derry en uitgerekend de beoogde hoofdpersoon van de film, de 21-jarige activist Jude Macrory, werd gearresteerd.
Jude Macrory heft gewichten in de gym.
Van der Horst was in Nederland toen ze het nieuws hoorde op de radio. 'Ik dacht meteen aan Jude. Niet omdat ik dacht dat hij erbij betrokken was, maar omdat we de week erop naar Derry zouden gaan om hem te filmen.'
Kearney en Van der Horst hoorden enkele dagen niets van Macrory, tot zijn moment van vrijlating. 'Het was een ongelooflijk toeval,' zegt Kearney. 'Maar we wilden per se door, en gelukkig bleek Jude (Macrory, red.) ook graag door te willen na zijn vrijlating.' Bewijs tegen Macrory werd niet gevonden.
Macrory is een slimme jongen die zijn woorden zorgvuldig kiest, zegt Van der Horst. Alles wat Macrory zegt in de film, zou tegen hem kunnen worden gebruikt in een rechtzaal. 'Bovendien kunnen de Noord-Ierse autoriteiten ons verplichten al ons materiaal over te dragen,' zegt Kearney. 'Dat hebben we tegen Jude gezegd, en hij waardeerde onze eerlijkheid. Vanaf het begin nam hij de documentaire serieus en was hij erg open naar ons toe.'
Constant keek Macrory over zijn schouder tijdens het filmen van de documentaire. Elk moment verwachtte hij te worden aangehouden en gefouilleerd.
De activist is jeugdcoördinator van Saoradh, een socialistische beweging die streeft naar een Ierland dat bestaat uit 32 counties, inclusief de zes Noord-Ierse, die volgens de partij onrechtmatig bezet worden door Britse troepen. Sommigen beweren dat de partij gelieerd is aan de paramilitaire groep de New IRA, maar daar is tot op heden geen concreet bewijs voor gevonden.
Ook Kearney (1990) weet wat het is om onder een argwanend Brits bewind te leven. De Noord-Ierse filmmaker groeide op vlakbij de grens. Het conflict heeft hem gemaakt tot de persoon die hij nu is.
'Ik herinner me nog de Britse soldaten in de straten. Ze vielen mijn moeder lastig, telkens als ze naar haar werk reed. Ik herinner me de haat, de angst, het prikkeldraad en de wachttorens. Ik ken de verhalen over bommen en moorden, en ik heb het trauma gezien bij mij eigen ouders.'
Noord-Ieren protesteren tegen Britse overheersing in 2019.
Over de toekomst van Noord-Ierland zijn Van der Horst en Kearney terughoudend. Kearney: 'Het vredesakkoord heeft de afgelopen twintig jaar langzaam sociale vooruitgang voor de bevolking gebracht. Maar er bestaat nog steeds een bepaalde onderdrukking: de Ierse taal is niet beschermd, homo's mogen niet trouwen, en gemeenschappen uit de arbeidersklasse zijn economisch achteruit gegaan.'
'Die onderdrukking kan alleen worden vermeden wanneer groepen naar elkaar beginnen te luisteren,' vervolgt Kearney. 'Helaas zijn veel mensen in het Verenigd Koninkrijk niet op de hoogte van de situatie. Terwijl het politieke spectrum heel divers is. Zo zijn er Ierse nationalisten die bij het Verenigd Koninkrijk willen blijven, en unionisten die openstaan voor een Verenigd Ierland. Door de onwetendheid is een situatie ontstaan waarin de geschiedenis zich kan herhalen. De Britse overheid speelt roulette met het Ierse vredesproces door geen duidelijk plan te maken.'
Van Der Horst: 'Het is interessant dat er niet gepraat wordt over wat de grenskwestie doet met de mensen die daar daadwerkelijk wonen. Mensen als Jude moeten worden gehoord. Het zou geen taboe moeten zijn om te bespreken wat mensen denken.'
Is een verenigd of herenigd Ierland in de toekomst echt mogelijk? In ieder geval niet totdat een meerderheid in Noord-Ierland een hereniging wil, zo staat in het vredesakkoord uit 1998. In dat geval hebben de Ierse en Britse overheid zichzelf verplicht om die wens uit te voeren.
Van der Horst en Kearney denken dat er op dit moment nog geen meerderheid is. Maar Kearney denkt dat de Brexit het debat over een Verenigd Ierland nieuw leven in heeft geblazen. 'Ik denk dat er binnen een jaar of tien een referendum zal worden gehouden.'
De Onvoltooide Ierse Opstand wordt uitgezonden 22:45 uur op NPO 2
