Binnen de Nederlandse Publieke Omroep is HUMAN uniek: het is de enige omroep die het humanisme als uitgangspunt neemt voor alle programma’s. Waarbij dan de eerste vraag is die bij je opkomt: wat is humanisme eigenlijk? Welke waarden horen bij deze levensovertuiging? En hoe zie je die terug in de programma's van HUMAN?

Wat is dat eigenlijk: humanisme?

Eerst een kort lesje humanisme: in de zestiende en zeventiende eeuw waren er denkers als Erasmus, Coornhert en Spinoza die vonden dat je, ongeacht of je nu wel of niet in God gelooft, zélf verantwoordelijkheid draagt voor je leven. Daar heb je er maar één van, daar moet je het mee doen en daar moet je het beste van maken. Een mens moet zelf een moraal ontwikkelen die niet voortvloeit uit vrees voor God en zijn geboden, maar uit menselijke overtuigingen als zelfbeschikking, verantwoordelijkheid, inlevingsvermogen, verdraagzaamheid, rechtvaardigheid, ruimdenkendheid en openheid.

Dit gedachtegoed, dat humanisme werd genoemd, bereidde de weg voor de Verlichting in de achttiende eeuw met kernwaarden als vrijheid, gelijkheid en democratie.

Sapere aude zei Immanuel Kant: durf te denken. Het werd het adagium van de Verlichting en het humanisme. Minstens zo belangrijk voor het humanisme is ars vitiae, oftewel levenskunst: het streven naar een goed, mooi en zinvol leven, waarin je jezelf ontwikkelt en ontplooit. Bildung is daarbij sleutelwoord. Daar hebben we geen goed Nederlands woord voor, maar bildung is kort samengevat het proces van persoonlijkheidsvorming. Hoe word je een persoon met een eigen kijk op zichzelf en de wereld? Hoe ga je om met je eigen vrijheid en hoe verhoudt die zich tot de vrijheid van een ander? Hoe ontwikkel je je tot een kritische burger die een steentje bijdraagt aan een betere samenleving? Bildung is een levenslang proces dat geworteld zou moeten zijn in het onderwijs, maar ook de media hebben verantwoordelijkheid voor deze lifelong experience. Mediagebruik is immers na slapen en werken onze belangrijkste tijdsbesteding en het speelt een grote rol in hoe we vorm en zin geven aan ons leven.

Waarom een humanistische omroep als HUMAN?

HUMAN is de enige publieke omroep die vanuit de humanistische waarden bijdraagt aan de persoonlijkheidsvorming van mensen die midden in de maatschappij willen staan. Hoofdredacteur Marc Josten zegt in een interview in Human magazine (zomer 2020): “Als er één omroep van de daken schreeuwt: bildung, bildung, bilding, dan zijn wij dat.” Directeur en collega-hoofdredacteur Willemien van Aalst voegt daaraan toe: “We zijn er niet alleen voor de lol. We willen een steentje bijdragen aan maatschappelijke verandering en met onze programma’s inspireren. Misschien word je er zelfs wel een beter mens door. Of in ieder geval een mens die aan het denken wordt gezet.”

Vanuit een filosofische of psychologische invalshoek onderzoekt HUMAN persoonlijke levensvragen en maatschappelijke vraagstukken. Dat klinkt misschien zwaarwichtig en ingewikkeld, maar de journalistieke en verhalende programma’s zijn altijd toegankelijk waarbij diepgang en lichtvoetigheid elkaar niet uitsluiten. Of, zoals Josten zegt: “Je mag plezier maken in het leven, hoor. We zijn geen calvinisten.”

HUMAN wil er niet alleen zijn voor academici, maar een bredere achterban bereiken, juíst in het kader van die bildung. Daarnaast noemt Human zich bij voorkeur een mediabeweging, een innovatief netwerk dat continu in gesprek gaat met experts, leden en ander geïnteresseerd publiek. HUMAN werkt samen met de humanistische beweging, verwante media, maatschappelijke instellingen en educatieve organisaties.

Als kleine omroep moet je je focussen en dat doet HUMAN op een viertal thema’s. De eerste is de levenskunst, de filosofie, de individuele zoektocht en ontwikkeling. Zie bijvoorbeeld de Dus ik ben-reeks van filosoof Stine Jensen, waarin ze onderzoekt wat ons maakt tot wie we zijn, of ons radioprogramma en podcast Wat blijft, waarin we onderzoeken wat blijft na het overlijden van iemand.  

De tweede is waarheidsgetrouwheid en publieke opinie; het programma Medialogica is daar een prachtig voorbeeld van. De derde pijler is wat bij HUMAN ‘systeempijn’ wordt genoemd: hoe loopt de mens vast in het systeem van zorg, onderwijs, schuldenproblematiek? Denk aan de veelbekroonde documentairereeks Schuldig, of aan het documentaireserie van Sarah Sylbing en Ester Gould, Klassen, over ons onderwijssysteem die kansenongelijkheid bevordert. Of aan Thuis op Zuid, waarin Adelheid Roosen en Hugo Borst achter de voordeur komen bij mensen met beginnende dementie.  

De laatste pijler is humane economie. Hoe kunnen we onze economie verduurzamen, en welke factoren ons weerhouden van het juiste doen voor onze planeet. Hoe humaan zijn wij als wij de aarde tegen beter weten in uitputten?

Wat zeggen de cijfers?

Uit publieksonderzoek blijkt dat HUMAN bijna een kwart van de Nederlandse bevolking van achttien jaar en ouder vertegenwoordigt die het humanisme en de bijbehorende menselijke waarden van groot belang vindt. 

Zowel leden als niet-leden herkennen en waarderen de verdieping die HUMAN biedt. Het overgrote deel van de leden en rond de helft van de niet-leden vinden dat de HUMAN-programma’s over relevante thema’s gaan, je kennis vergroten en je aan het denken zetten. Ze dragen bij aan een positieve verandering van de samenleving en helpen je bij het vormen van een eigen mening.  

Laat dat nou precies zijn wat deze humanistische omroep beoogt: zuurstof bieden aan ruimdenkers. 

Een greep uit onze programma's