Bloedtest spoort kanker op

Voor zover wij kunnen nagaan was VUmc geen aandeelhouder in het bedrijf ThromboDx. Welke financiële afspraken zijn er gemaakt tussen Würdinger en VUmc over dit bedrijf?

Het klopt dat VUmc geen aandeelhouder was in het bedrijf. In ruil voor een licentie op de technology is er met ThromboDx afgesproken dat er royalties worden betaald door ThromboDx over de verkoop van producten (of op inkomsten die ThromboDx krijgt door het verstrekken van sublicenties).

Daarnaast is met de uitvinders die een belang hebben genomen in ThromboDx, afgesproken dat zij een percentage van de opbrengsten van een mogelijke verkoop van ThromboDx zullen afdragen aan het VUmc. Dit laatste is opgenomen in een Profit Sharing overeenkomst tussen deze twee uitvinders en het VUmc.

In 2016 is het bedrijf ThromboDx verkocht aan het Amerikaanse bedrijf Illumina. Heeft VUmc daar financieel voordeel van genoten? Zo ja, hoeveel?

Eerder verstrekte leningen zijn aan het VUmc terugbetaald. Tot op heden hebben wij geen percentage afdracht gekregen over de opbrengsten van de verkoop van ThromboDx. Hierover dient in 2023 een hoger beroep . Vanwege deze procedure geven wij niet meer informatie. 

Welk belang had het VUmc om de exclusieve rechten van de bloedtest te verlenen aan een commercieel bedrijf, waarin Würdinger 35% van de aandelen had, terwijl zijn onderzoek met publiek geld is gefinancierd aan een academische instelling als VUMC?

Het past binnen onze missie om wetenschappelijk onderzoek te vertalen naar een behandeling of betere diagnose van de patiënt. Dit houdt op als deze ontwikkelingen een meer bedrijfsmatig karakter krijgen, een meer projectmatige aanpak nodig hebben en een andere expertise. Voor dergelijke ontwikkelingen is het nodig om samen te werken met startups, of grotere partijen, zoals farmaceuten. In dit geval heeft VUmc niet geparticipeerd in de onderneming. Zij heeft de investeringen die zij daarin heeft gedaan veilig gesteld door contractuele afspraken te maken met ThromboDx en de uitvinders in persoon, die haar daarvoor een vergoeding geven.

In hoeverre zijn hier de kosten en het risico bij een publieke instelling als VUmc gelegd, terwijl de baten bij een commercieel bedrijf terecht kwamen?

Het VUmc heeft mensen, ruimte en technologie beschikbaar gesteld aan ThromboDx. Daarom hebben wij afspraken gemaakt met de uitvinders en vinden wij het redelijk om een percentage te krijgen van de opbrengst van de verkoop.

Uw onderzoek was de opening van het NOS Journaal in 2015. Daar werd 96% zekerheid gemeld, in het onderscheiden van kanker vs. niet kanker, op basis van een persbericht dat VUMC verspreidde. Is het juist dat hier groepen met en zonder kanker zijn vergeleken en er 4% vals positieven en vals negatieven werden vastgesteld?

Dat is juist. Deze patienten hadden tumoren welke zich voornamelijk stadium 4 bevonden en deze blijken helaas makkelijker aan te tonen dan tumoren die nog niet in het lichaam zijn uitgezaaid. Deze studie was een proof of concept studie en nog niet geoptimaliseerd voor de vroegdetectie van tumoren, ook was de specificiteit nog onvoldoende, en zo waren er nog enkele belangrijke punten van aandacht.

Volgens Prof. Diamandis (hoogleraar klinische chemie in Toronto, red.) maakte dat de test in de echte wereld onbruikbaar voor de vroege opsporing van kanker. Zijn kritiek is destijds in Cancel Cell gepubliceerd. Wat vindt u daarvan?

Het is het werk van Prof. Diamandis om kritiek te leveren op o.a. bloedtesten en daarom herhaalt hij wellicht graag zijn punten van aandacht. Zoals eerder gezegd, geschreven, en gepubliceerd, ik ben ben het helemaal met hem eens. Deze belangrijke punten zijn daarom ook allemaal meegenomen in gepubliceerde vervolgstudies. Onze directe reactie hierop is voor een ieder terug te vinden, deze is namelijk ook gepubliceerd, daarin staat wat ik vond en vind. Zijn kritiek is dus zeker terecht, al hadden we een groot deel daarvan dus ook wel al zelf benoemd.

U zei in 2015 dat een bruikbare test verwachtte binnen 5 jaar. Hoe kijkt u terug op die voorspelling?

Ik had gehoopt dat het nog sneller zou zijn gegaan, maar de Galleri bloedtest is nu gelukkig al wel enige tijd in gebruik voor het opsporen van tumoren, helaas nog niet in Nederland. Voor deze Galleri test die 50 tumorsoorten herkent is in eerste instantie alleen gekozen voor een plasma DNA methylatie technologie, en niet voor een bloedplaatjes technologie of andere mogelijke opties. Redenen hiervoor zijn complex, maar denk bijvoorbeeld aan bloedbuis kosten en logistiek, nucleinezuur isolatie en stabiliteit bij bepaalde temperaturen, en schaalbaarheid en kosten van de zogenoemde sequencing analyses. Hierdoor is de bloedplaatjes technologie nu niet op grote schaal doorontwikkeld door Grail en hebben we dit academisch willen voortzetten. Dit voorjaar is validatiewerk gepubliceerd met testen op meer dan 2300 mensen en 18 tumorsoorten, wat een hele uitdaging was vanuit de academische setting.

Na 7 jaar onderzoek was er dit voorjaar een nieuwe publicatie in Cancel Cell van uw onderzoeksgroep. Is het juist dat de effectiviteit nog maar 50% blijkt te zijn bij vroege fase kanker ('half of stage I–III tumors')? En dat de andere helft vals positieve/negatieve uitslagen bleken?

Deze grootschalige validatiestudie van de bloedplaatjes test is dus op 18 tumorsoorten uitgevoerd in de vroegere stadia en dit hebben wij gepubliceerd, wat daar staat vind ik. Deze prototype test (nog niet geautomatiseerd, zoals beschreven in de discussie sectie van het artikel) detecteert ongeveer de helft van alle kankers in een vroeg stadium en bij 1 op de 100 mensen leidt dat tot een valse uitslag omdat ze geen tumor lijken te hebben.

Volgens de deskundigen die wij spraken, maakt dit de test nog steeds onbruikbaar als vroege diagnose in bevolkingsonderzoek. Uw reactie?

Zeker mee eens, daarvoor is verder finetuning, doorontwikkeling en automatisering nodig van deze bloedplaatjes technologie, zoals beschreven in dezelfde publicatie.

De twee deskundigen zeggen: als je deze test gaat gebruiken, krijg je heel veel vervolgonderzoek, zoals MRI-scans e.d. om te checken of er iets aan de hand is. Een goedkope test leidt dan tot te kostbaar vervolgonderzoek. Wat is daarop uw reactie?

Helemaal mee eens, zie hierboven.

De Canadese hoogleraar heeft ook gekeken naar de recente resultaten bij mensen die klachten hebben, de symptomatische groep. Onder die groep is het aantal vals positieve tests maar liefst 98%, zegt hij. Wat vindt u van zijn bevindingen (artikel attached)?

Symptomatische mensen moeten naar de dokter gaan en niet een screeningtest doen, deze groep is als wetenschappelijke controle meegenomen. Screeningstesten richten zich op asymptomatische mensen. Maar ook dit is allemaal terug te lezen in de discussie sectie van het betreffende artikel.

Volgens recente meta-studies van Prof. John Ioannidis (professor aan Stanford University, red.) naar biomarkers, zijn er geen aanwijzingen dat die succesvol zijn, of binnen afzienbare tijd zullen zijn. Wat is daarop uw reactie?

Ik ben van mening dat de Galleri test van Grail en Illumina zeer veelbelovend is. De resultaten van de eerste grootschalige studies zijn door Grail openbaar gemaakt en terug te lezen. Verzekeraars in de VS hebben de bloedtest in hun pakket opgenomen. De toekomst zal uitwijzen of de succescriteria van Prof Ioannidis hout snijden, er zijn ook enkele professoren geweest die dachten dat een RNA vaccinatie campagne tegen corona niet succesvol zou zijn, iedereen zit er wel eens naast.

In 2012 richtte u het bedrijf ThromboDX op, dat in 2016 werd verkocht aan Illumina. U bezat 35% van de aandelen. Volgens ons onderzoek verdiende u 4 miljoen euro aan de verkoop. Is dit juist?

Hier ga ik niet op in, maar nee, onjuist.

De verkoop gebeurde nadat er positieve verhalen in de media verschenen over de bloedtest, zoals de opening van het NOS Journaal en artikelen in geschreven media. In hoeverre heeft de positieve media-aandacht geholpen om commercieel succes te halen?

Ik denk dat het heeft geholpen om de aandacht te krijgen van commerciële partijen die de prototype testen verder zouden kunnen doorontwikkelen. Dit was hard nodig omdat er onvoldoende geld en animo was bij Nederlandse fondsen en VCs om de doorontwikkeling te financieren. Uiteindelijk heeft Illumina de technologie overgenomen en vervolgens een nieuwe bloedtest ontwikkeld, de Galleri test. Deze is gebaseerd op DNA methylatie patronen, en niet op RNA transcripten of DNA mutaties, die keuze is tijdens mijn periode bij Grail gemaakt. Grail heeft vervolgens unicorn status verkregen en heeft de bloedtest op de markt gebracht.

Volgens Prof. Olde Rikkert (hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, red.) heeft u ‘een hoop lucht verkocht’, omdat claims over biomarkers eigenlijk altijd onderuit gegaan zijn. Wat is uw reactie?

Wat een onaardige en vreemde opmerking voor zo’n wijs iemand. Ik verwijs graag naar de wetenschappelijke publicaties en de huidige commerciële beschikbaarheid van de Galleri bloedtest.

Volgens Prof. Olde Rikkert is er sprake van de (schijn van) belangenverstrengeling, als onderzoekers een eigen BV hebben. Aangezien er behalve een wetenschappelijk belang, ook een commercieel belang is bij het naar buiten brengen van goede resultaten. ‘Beiden zijn funest voor je rol als onderzoeker op dat terrein'. Wat vindt u van zijn opmerking?

Ik ben van mening dat onderzoek binnen de universiteiten niet binnen de universiteit moet blijven hangen als patiënten er iets aan kunnen hebben. Universiteiten hebben namelijk zo goed als geen mogelijkheid om zelf een product te ontwikkelen voor grootschalig gebruik. Hiervoor zijn specifieke en strenge regels opgesteld, onderzoekers met kennis van de technologie kunnen de uitvindingen op deze manier doorontwikkelen en schaalbaar maken via start-ups, tezamen met mensen die weten hoe je een start-up zakelijk opzet. Transparantie hierover is van groot belang, helemaal mee eens, dit zou niet funest moeten zijn, integendeel.

U bent in januari 2016 in dienst getreden van Illumina en in oktober was u weer weg. Waarom bent u weer vertrokken?

Mijn opdracht was om de bloedtest technologie van thromboDx over te dragen van Amsterdam naar San Francisco, en daar ter plekke de Research and Development unit van Grail voor de doorontwikkeling en selectie van bloedtesten vorm te geven, daar is de basis gelegd voor de huidige Galleri test. In een vervolgfase van de testontwikkeling was mijn kennis niet meer nodig en kon ik mijn onderzoek in Amsterdam weer vervolgen.

Onlangs bent u gestopt als kankeronderzoeker en nu werkzaam bij een investeringsfonds. Waarom?

Ik heb gemerkt dat ik impact kan maken met mijn kennis en ervaring door nieuwe ondernemende onderzoekers en start-ups te helpen. Ik voelde een sterke behoefte om mijn ervaring in Silicon Valley te delen met de slimste uitvinders van Europa. Zo help ik nu start-ups bij het ontwikkelen van nieuwe medicijnen en testen voor onze toekomst en die van onze kinderen.

Welke toekomst ziet u voor de bloedtest?

Net als dat we naar de tandarts gaan om gaatjes te voorkomen en vroeg te behandelen verwacht ik dat we de rest van ons lichaam ook meer zullen gaan monitoren. Hierin zullen bloedtesten en zogenaamde remote monitoring devices een toenemende rol gaan spelen.