Zo drukt Nederlandse politie nepnieuws de kop in

Duizenden mensen in Zuid-Afrika delen op woensdag via social media de boodschap om donderdag binnen te blijven vanwege het desinfecteren vanuit de lucht. Ook in Jakarta wordt gewaarschuwd dat mensen hun kleding van de waslijnen moeten halen. Factcheck-website Nieuwscheckers onderzocht tot in detail waar en hoe dit nepnieuws zich wereldwijd in rap tempo verspreidt. De oudste versie die ze vinden, komt uit Italië. Daar verscheen het bericht al op 10 maart.

Peter Burger van Nieuwscheckers volgt het nepnieuws op de voet en ziet hoe het steeds weer in verschillende landen opduikt. "Hoe hard zo'n verhaal over sociale media raast: hetzelfde verhaal over helikopters die het land desinfecteren ook in Maleisië," zo tweet hij. "Dreiging en onzekerheid genereren geruchten."

De politie vraagt op Twitter aan gebruikers om het nepnieuws, waarin hun logo staat, van sociale media te verwijderen. Het gebeurt vaker dat de instantie wordt gebruikt om geloofwaardigheid van neppe berichten te vergroten. Een woordvoerder van de politie legt uit over hoe zij hiermee omgaan.

"We gaan snel over tot actie als we constateren dat er nepnieuws rondgaat. We hebben landelijke webcare en elk van onze tien eenheden hebben hun eigen webcare-specialisten. Op het moment dat wij berichten zien die ons werk beïnvloeden en die pertinent foutief zijn, komen we met een tegenbericht. Daar zetten we onze mogelijke beschikbare kanalen voor in, zoals de bedrijfsaccounts. We kunnen natuurlijk de media inzetten om het nog eens toe te lichten als de situatie erom vraagt. Dat doen we ook met enige regelmaat."

"Afgelopen weekend was er een bericht over tanks die op een wagon stonden. Er werd een foto verspreid met daarbij de tekst: "De lockdown is op handen". Maar de voertuigen hadden te maken met een Europese oefening van defensie die gepland stond. Dus die roddel kon ook ontkracht worden."

"We weten niet altijd waar een verhaal vandaan komt. Het gaat ons in eerste instantie om: we constateren het, we weten dat het foutief is en de bedoeling is om de angel eruit te trekken, en juiste informatie te verstrekken."

Het verspreiden van onjuiste informatie is vaak niet strafbaar. "Het hangt er vanaf of er aangifte tegen gedaan kan worden. Kijk, je mag in principe gewoon zeggen wat je wil zeggen. Het is een vrij land. Wordt degene die het verspreidt erop aangesproken maar blijft hij of zij het herhaaldelijk doen? Uiteindelijk is het aan het Openbaar Ministerie om te bepalen of iets al dan niet strafbaar is."

Maar wat als makers van nepberichten het logo van de politie erboven plakken? "Dat mag niet maar dan zit je meer op het auteursrechtelijke aspect ervan. Wanneer het wordt ingezet met als doel om mensen op te lichten, is het zeker strafbaar. De bekende babbeltrucs bestonden natuurlijk al, maar we zien nu veel babbeltrucs in relatie tot het coronavirus. Net als cybercrime en phishingberichten."

“We zien veel speculatie op bijvoorbeeld social media. Het is erg onrustig. Dingen die mensen op Twitter slingeren, kunnen ineens heel groot worden. Wij wijzen altijd op de officiële kanalen, zoals die van onszelf. Als het gaat over het coronavirus en de maatregelen die getroffen worden, verwijzen we naar het RIVM. We proberen te voorkomen dat mensen foutieve informatie opvolgen en de rust met zijn allen te bewaren."