Beïnvloedt de infodemie ons nieuwsgebruik?

Mensen hebben meer behoefte aan informatie dan ooit. De Wereldgezondheidsorganisatie spreekt van een ‘infodemie’: een overvloed aan informatie en het gevaar van de verspreiding van misinformatie.

“We hebben volgens de WHO niet alleen te maken met een pandemie maar ook met een infodemie," zegt Kiki de Bruin, onderzoeker bij het Lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie. "Er wordt zo veel informatie verspreid, niet alleen door nieuwsmedia maar ook door gezondheidsinstanties en door de overheid. Van alle kanten komt nieuws."

De Bruin onderzocht de nieuwsconsumptie van het Nederlandse publiek in de eerste vier maanden van de Covid-crisis. Zij verspreidde op drie momenten een panelonderzoek onder ongeveer 1500 mensen: begin april net na de lockdown, begin mei na het openen van de scholen en halverwege juni, na het heropenen van de horeca.

“In het begin van de crisis consumeerden mensen vaker nieuws en bij meer verschillende bronnen," vertelt De Bruin. "Tegelijkertijd zagen we dat in de eerste periode ruim de helft aangaf dat ze overladen werden met informatie en dat ze af en toe pauze of afstand namen van het nieuws. Ze consumeerde meer nieuws, maar daar kwamen ook negatieve effecten bij kijken. Naarmate ze minder consumeerden, namen die negatieve gevoelens ook af.”

De Bruin zag dat hoe langer de crisis voortduurde, hoe meer mensen het nieuws in het geheel gingen vermijden. Een deel van de groep ondervraagden had het gevoel emotioneel overbelast te worden en ervoer een negatief effect op het mentale welzijn. “Dat geldt niet voor iedereen. Vaak gaat het om mensen die al emotioneler worden van nieuws. We zien wel een gevolg. Wanneer mensen meer nieuws mijden, voelen ze zich na een tijd beter.”

Yael de Haan, lector Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie, benadrukt dat nieuwsmijding geen gevolg is van de coronacrisis. “Het is een grotere trend die al een aantal jaar gaande is. Voor de coronacrisis zei ongeveer 21 procent van de mensen het nieuws te mijden. Dat heeft verschillende redenen, waaronder een ontevredenheid met berichtgeving van media. Maar het heeft vooral te maken met de hoeveelheid aan keuzes. Door al die opties laten sommige mensen het nieuws maar helemaal links liggen. In deze coronatijd wordt die trend uitvergroot.”

Moet je nog wel elke dag de coronacijfers publiceren? De Haan denkt dat we vooral behoefte aan duiding hebben. "De journalist functioneert als gids die ons door alle informatie leidt. Dat houdt in dat je bijvoorbeeld uitlegt wat de informatie in een persconferentie nou eigenlijk voor ons betekent.”

“Het liefst willen we natuurlijk dat niemand het nieuws mijdt," zegt De Haan. Maar helemaal missen wat bijvoorbeeld de nieuwe, aangekondigde maatregelen zijn, gebeurt niet zo snel. We hebben de journalistiek toch hard nodig, zegt ze.

“Journalisten moeten kritisch kijken naar het kabinet en de beslissingen die ze nemen. Maar de journalistiek heeft ook een brugfunctie. Ze moet ervoor zorgen dat iedereen zich gehoord voelt: van mensen die ziek zijn geworden, tot ondernemers, tot mensen die een discotheek runnen. Om onder meer polarisatie tegen te gaan, is het belangrijk dat je al die geluiden laat horen.”