Waarom Jetta Klijnsma dol is op Supervrijwilligers

In de jaren '20, toen de kachel nog gestookt werd op veenturf, kwam steenkool op als energiebron. Veel arbeiders in de veengebieden in Drenthe werden werkloos. De provincie besloot bij wijze van werkverschaffing de drassige grond, die bekend stond als het Witte Veen, te laten ontginnen. Met blote handen werd een kanaal gegraven, en niet veel later werden de eerste vijftig huizen gebouwd.

De bedoeling was dat het dorpje zelfvoorzienend zou zijn. Alleen de beste en meest gemotiveerde mensen mochten er wonen. Toen in 1926 een notabele kwam kijken hoe het dorp gestalte kreeg, was hij enorm onder de indruk van de pionierende bewoners. Daarop deed hij alle dorpelingen een geit cadeau, met de bedoeling ze te helpen in hun zelfvoorziening.

Tekst gaat verder na afbeelding

Vier generaties later speelt die ontstaansgeschiedenis nog altijd een rol in het dorp, volgens Roos Glastra (woont 27 jaar in Witteveen) en Liesbeth Langen (woont 35 jaar in het dorp). 'Mensen moesten hier vroeger keihard aan de bak,' zegt Glastra. 'Dat zie je nog steeds weerspiegeld, net als dat pionieren.

'Wij doen dat in zekere mate nog met onze initiatieven. En ook nu gaat het voor een deel om zelfvoorzienend zijn,' vervolgt Glastra. 'We bereiden ons voor op de toekomst, terwijl de bevolkingssamenstelling verandert: minder jonge kinderen en meer oudere mensen. Ontgroening en vergrijzing. We willen niet in het moeras terugzakken.'

De vijftig huishoudens waren in de jaren twintig van de vorige eeuw vooral op elkaar aangewezen. Klaar staan voor je buren is in de daaropvolgende bijna honderd jaar uitgegroeid tot een begrip: naoberhulp. Ook in andere delen van oostelijk Nederland hoor je deze term. Voor een deel is dit de basis onder het project Naoberkracht, opgezet door Dorpsbelang Witteveen. Bijna het hele dorp is lid van de vereniging.

'We hebben gekozen voor de term Naoberkracht, omdat het woordje "hulp" in zich heeft dat het éénrichtingsverkeer kan zijn. Wij willen juist appelleren aan de kracht,' zegt Glastra. Naast bewoonster is ze ook bestuurslid bij Dorpsbelang. Toen de bewoners in 2009 signaleerden dat er steeds minder kinderen werden geboren in het dorp, en de bevolking vergrijsde, moest het dorp iets doen om de boel leefbaar te houden.

Dat begon met het bedenken hoe onderwijs mogelijk kon blijven in het dorp. 'Als kinderen samen blijven spelen, blijven ze ook samen sporten. Dan hou je samenhang,' redeneert Glastra. 'We zien dat nu nog elke zondag jongeren uit het hele land naar Witteveen komen om hier samen te voetballen. Dat is de ruggengraat van het dorp.'

De Dorpsbelangen van Witteveen en een naburig dorp nemen het initiatief om een plattelandsschool te realiseren. Na hard werken en onderhandelen lukt het om de scholen in beide dorpen te laten fuseren. Zo versterken de dorpen elkaar. De school is in het buurdorp, de peuterspeelzaal in Witteveen. 

Om de leefbaarheid verder te waarborgen besloot Dorpsbelang in de jaren daarna te onderzoeken welke vragen er leven in het dorp. Tegelijkertijd werd gekeken welke talenten daar aan gekoppeld konden worden. Twee zogenoemde 'supervrijwilligers' hebben de afgelopen jaren uitgebreid gesproken met alle bewoners om dat in kaart te brengen.

'We hebben gekozen voor een klein comité van twee vrijwilligers. Met een kleine groep is de kans groter dat je tot een diep gesprek komt. Dan kan je er ook achter komen wat de vraag achter de vraag is,' aldus Glastra. 

Tekst gaat verder na afbeelding

De inzet van Dorpsbelang voor de leefbaarheid in het dorp maakt de lijntjes met gemeente en andere partijen op gebied van welzijn en zorg erg kort. 'We kijken waar formele en informele zorg elkaar raakt, en waar we elkaar kunnen versterken,' vertelt Glastra.

Het heeft volgens haar ook een preventieve werking, vanwege de laagdrempeligheid binnen het dorp. 'Bewoners weten elkaar makkelijk te vinden binnen het dorp. En als het nodig is, is één telefoontje voldoende om de officiële partijen in te schakelen.'

'Andere signalen die belangrijk zijn voor de leefbaarheid komen ook snel bij Dorpsbelang binnen. Die vertalen we meteen naar activiteiten,' zegt Liesbeth Langen, voorzitter van Dorpsbelang Witteveen. Zo wordt er nu extra aandacht besteed aan het groen in de nieuwbouw van het dorp.

Tekst gaat verder na afbeelding

Ook toen de school - op de peuterspeelzaal na - leeg kwam te staan, werd nagedacht over een goede invulling van het gebouw. Een nieuw opgericht stichtingsbestuur krijgt het voor elkaar de school in te vullen als multifunctioneel centrum. Dit begon met het maken van een dorpshuiskamer in het gebouw. Iemand vond het leuk dat aan te kleden, en zo werden vijftig bewoners geportretteerd door een fotografe uit het dorp. 

Weer een ander vond het een leuk idee om lezingen te houden in de oude school. Daarop stelde iemand voor om dan ook samen te eten. 'Zo rol je echt van het één in het ander,' zegt Glastra. 'Maar de start van dat alles, die school, dat kostte echt jaren keihard werk van het vrijwillige stichtingsbestuur.' Inmiddels biedt het multifunctionele centrum annex dorpshuis onderdak aan onder meer een fysiotherapeut, kapper, fitnesslokaal en kinderopvang.

Tekst gaat verder na afbeelding

In 2017, als het hele dorp al een tijd lang de schouders eronder heeft gezet, wordt het dorp beloond met de Nederlandse dorpsvernieuwingsprijs. ‘Dat levert heel veel waardering op,' zegt Glastra. 'Het dorp heeft het ook heel goed gedaan, en de verbondenheid is nog groter geworden.’

Maar na deze prijs gaan de ontwikkelingen in het dorp gewoon door, volgens Glastra. 'Onze supervrijwilligers zijn inmiddels een begrip, en ze worden ook steeds makkelijker gevonden. Dat gaat telefonisch, maar ook op het voetbalveld op zondag, of als ze zelf boodschappen doen in de supermarkt. Ze worden zelfs aangehouden als ze even door het dorp fietsen.'

Langen vult aan. 'Maar ook nieuwe bewoners willen we spreken. We moeten kijken hoe we dit project voor de toekomst kunnen borgen.' 

Tekst gaat verder na afbeelding

Op de Drentse dorpendag van 25 mei jl. liet het dorp zich van z'n beste kant zien. 'Ik vind het heel mooi om te zien dat de paden in het bos al weken van tevoren netjes waren gemaakt,' zegt Glastra. 'En afgelopen week staat ineens een wandelgroep onkruid te wieden op het dorpsplein. Dat vind ik echt prachtig. Daar spreekt betrokkenheid uit.'

De dorpendag is voor Witteveen ook een moment om andere dorpen te laten zien wat mogelijk is. 'En dat niet iedereen het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. Dat delen vinden we heel belangrijk.'

Ook Jetta Kleinsma, Commissaris van de Koning in Drenthe, is onder de indruk van Glastra en Langen: 'Je zou wensen dat ieder dorp een Roos en Liesbeth zouden hebben. Het is heel plezierig om als Commissaris van de Koning zo'n dorp onder je hoede te mogen hebben,' meldt de krant van Midden-Drenthe.

Tekst gaat verder na afbeelding

Op de Dorpendag maakte de Landelijke Vereniging van Kleine Kernen ook de winnaar van de dorpsvernieuwingsprijs 2019 bekend. Het dorpje Esbeek in Brabant, aan de grens met België, werd de gelukkige winnaar. 'De zevenhonderd zonnepanelen op het dorpscafé en kloppend hart van Esbeek, staan symbool voor de energie die je voelt als je je onder de Esbeekers begeeft,' aldus de jury.

Esbeek mag daarmee komend jaar naar de Europese uitreiking in Oostenrijk, net als Witteveen afgelopen jaar. 'Deze prijs is weer een bevestiging dat we goed bezig zijn en een goede beloning voor het dorp,' zegt de voorzitter van de dorpscoöperatie, Piet Verhoeven in Brabants Dagblad.