'Vertrouwen bouw je niet op met een papiertje'

Hoe raak je niet té betrokken? Dat is de grootste zorg van het publiek in het Amsterdamse Ketelhuis, dat na de vertoning van de documentaire Goede Buren  napraat met regisseur Van Voorst van Beest en hoofdpersonen Ada en Wilma. Door het hele land organiseert Human Goede Gesprekken, om buren te bewegen eens op hun eigen (oudere) omwoners te letten.  

Geschokt was Rotterdam toen in 2013 de Rotterdamse Bep de Bruin dood werd gevonden in haar woning. Ze bleek al tien jaar dood. Blijkbaar had niemand haar gemist. De gemeente reageerde met een campagne tegen eenzaamheid, waar Ada en Wilma zich aanmeldden als vrijwilligers.

Een jaar lang volgde regisseur Stella van Voorst van Beest de twee overbuurvrouwen in hun strijd tegen sociale isolatie in de wijk. Het resultaat is een film die een groot verschil toont tussen 'dingen gewoon doen' en een  gemeente die de hulp van vrijwilligers in meetbaar en verantwoordbaar beleid probeert te gieten.

Eén scène uit de film is tekenend, waarin Yentl, teamleider van buurtorganisatie Pit010, een groep vrijwilligers toespreekt in IJsselmonde.  'Als ik jullie echt alles moet vertellen over de welzijnsopdracht, dan kan ik daar mak-ke-lijk anderhalf uur mee vullen,' zegt Yentl, eind twintig, colbertje, stoppelbaard, gegelde haren, die gaat over het zogenoemde volwassen deel van de welzijnsopdracht. 'En die is heel breed.'

Liever wil de teamleider "gefocust" wat vertellen over de "huisbezoeken 75+" en de "huisbezoeken vroegsignalering". Ouderen, zo weet Yentl, komen na een activiteit altijd weer eenzaam thuis te zitten. Activiteiten zijn daarom niet genoeg.

In de film zien we hoe Ada onrustig het verhaal aanhoort. De activiteiten die zij en Wilma organiseren, zoals Schippersdag en Sinterklaas, worden in steeds groteren getale bezocht. 'Hij komt niet achter de voordeur', fluistert ze Wilma toe. 'Hij weet niet half waar-die het over heb'.

Na afloop van de film sommen de vrouwen op wat er als vrijwilliger van je verwacht wordt. Formulieren invullen, een cursus met een acteur die de deur niet open doet, rapportages lezen over 'percentages eenzaamheid 75+'. Ada en Wilma hebben er niet zo'n boodschap aan. 'Vertrouwen bouw je niet op met een papiertje en dan zestien vragen invullen,' zegt Ada. Liever varen zij hun eigen koers.

Dilemma's zijn er namelijk genoeg. Wat doe je als iemand niet geholpen wil worden? Waar ligt de grens tussen zorgen vóór en bemoeien met? En de grootste vraag van de zaal: hoe raak je niet té betrokken?

Ada en Wilma kennen het probleem. Je trekt je de verhalen te veel aan, wil te veel doen, en dat voedt de verwachtingen weer. 'Het is heel belangrijk dat je je eigen grenzen aangeeft,' zegt Ada. 'Dat moet je leren. Eerlijk vertellen wat je wel en niet kan doen.' Niet op een vaste dag langskomen is nog zo'n tip. Dan verwachten ouderen het van je 'en dan ga je de bietenbrug op'. 

Om stoom af te blazen hebben Wilma en Ada na ieder huisbezoek een gesprek met elkaar. Anders nemen ze de verhalen mee naar huis. Wat als ouderen bellen maar je zit net televisie te kijken met je man, wil iemand weten. 'Dan loop ik gewoon even naar de keuken,' zegt Ada. Wat als ze overlijden? Wilma: 'Tja, da's een typisch gevalletje "jammer dan".'

Rustig beantwoorden Ada en Wilma de koudwatervreesvragen uit het publiek. Het is vooral ook kwestie van doen, blijkt steeds uit hun antwoorden. Maar regisseur Van Voorst van Beest wil nog wel benadrukken dat niet iedereen zoveel tijd heeft als de supervrouwen. 

'In de film zit een thuiszorger die kortaf een oude man wast, Jan, en al vertrokken is voordat Jan goed en wel zijn hemd weer heeft kunnen aantrekken. Daar was net grote verontwaardiging over. "Hoe kun je zo'n man nou halfnaakt achterlaten? Die help je toch even," was de reactie uit de zaal.

'Wat jullie je misschien niet realiseren is dat die thuiszorger maar zeven minuten heeft om Jan te wassen. Het aantrekken van het hemd valt onder "zelfredzaamheid". Daar had de thuiszorger geen tijd voor. Ze had amper tijd voor een praatje.'

Is het werk van Ada, Wilma en andere vrijwilligers nou een antwoord op het sluiten van de verzorgingstehuizen, wil iemand weten. Het is de laatste vraag van de avond.

Door bezuinigingen werden alle verzorgingshuizen vanaf 2012 gesloten. Met hulp van familie of de thuiszorg moesten ouderen maar langer thuis blijven wonen. Iemand aanschieten voor een praatje, hulp of zorg zoals dat in een tehuis gebeurde is er sindsdien niet meer bij.

Ada bijt op haar tong. 'Jammer hè', antwoordt ze. 

Wil je Goede Buren ook in de bioscoop zien met een Goed Gesprek na afloop? Bekijk hier alle locaties en data.