Utrecht – 10 november, op de Dag van de Mantelzorger, staat Filmtheater ‘t Hoogt in het teken van de film De lengte van liefde van regisseur Anna Peeters (1991). Meer aandacht voor de mantelzorger is geen overbodige luxe, vertelt Liesbeth Hoogendijk, directeur van Mezzo mantelzorg in het gesprek na afloop van de vertoning.

Vanuit de rode bioscoopstoelen kijken veelal jonge gezichten naar het podium, waar Anna Peeters en Liesbeth Hoogendijk met elkaar en de zaal in gesprek gaan. Dat er zoveel jonge mensen op de film afzijn gekomen is tot groot genoegen van Hoogendijk en ze vertelt dat een op de zeven Nederlanders mantelzorger is. Iets waar de meesten niet bewust voor zullen kiezen. “Je doet het gewoon”, verteltze. Een geluid dat hoofdpersonen Jasmijn en Peronne ook bekend zal moeten voorkomen.

Vanaf de eerste scene van de film begeeft de kijker zich middenin het leven van Jasmijn (21) en haar moeder Peronne. Onze aandacht wordt getrokken naar de vingers van Jasmijn, waarmee ze nerveus speelt alsof het haar enige kameraden zijn te midden van een druk familiebezoek. Moeder Peronne probeert zich in tweeën te delen: gezellige visite willen zijn en de liefdevolle moeder, verzorger. Eenstrijd waarin elke mantelzorger zich zal herkennen.

De lengte van liefde is een documentaire over Jasmijn die twee jaar geleden op vakantie in Canada plotseling een hersenbloeding kreeg. Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) was het resultaat. Eenmaal thuis veranderde alles, niet alleen voor Jasmijn, maar ook voor haar ouders en twee jongere broers. Moeder Peronne stort zich vol overgave op de zorg voor haar dochter, maar deze blijkt complex. Peronne bevindt zich in een constant dilemma; waar moet ik sturen, waar moet ik afstand nemen?

De thematiek van de film staat dichtbij de leefwereld van regisseur Anna. Haar moeder heeft jarenlang gezorgd voor haar eigen moeder en Anna heeft een zusje met het syndroom van Down. Ze wil met de film aandacht besteden aan de grote groep mantelzorgers die Nederland kent; 610.000 mensen besteden meer dan acht uren per week aan intensieve hulp aan een naaste. Anna Peeters is specifiek op zoek gegaan naar een familie die te maken kregen met niet-aangeboren hersenletsel omdat de situatie van een gezin van dag op nacht verandert en de gevolgen daarmee goed zichtbaar worden. In de research kwam Peeters bij Peronne en Jasmijn uit.

In 48 minuten wordt de kijker meegezogen in de intieme relatie tussen moeder en dochter. Soms voelt die net zo beklemmend als hun verhouding en de lichamelijke grenzen van Jasmijn die maar vier uren per dag wakker is. Als kijker vergeet je meer dan eens dat je een buitenstaander bent. In de scéne met Jasmijn aan de keukentafel is de sounddesign zo opgebouwd dat het geluid van huishoudelijk gerommel overgaat in een lawaai van chaos, zoals Jasmijn het geluid ervaart. De zaal houdt haar adem in. De opbouw van beklemming naar verlichting in luchtigheid van humor en grapjes tussen de sympathieke gezinsleden is fijn in elkaar gemonteerd, zodat de kijker nooit te lang in hetzelfde gevoel blijft zitten. Een achtbaan van gevoelens waarin de kijker wordt meegenomen die de emotionele belasting die een mantelzorger draagt en op de been houdt, spiegelt.

De uitdagingen en overpeinzingen van moeder Peronne zijn duidelijk voelbaar en in de rust die de film met zich meebrengt zijn er stukken waarin de kijker de tijd en ruimte krijgt om mee te denken en zich in te leven. Er zijn geen interviews. Alle informatie haalt de kijker uit de gesprekken tussen familieleden. Wanneer wij als kijker dichterbij komen, zoals in de intieme scene op bed tijdens een weekendje weg van moeder en dochter, kwamen de makers ook letterlijk dichtbij. Peeters vertelt: “De cameraman gebruikte alleen vaste lenzen, dus we kwamen dichtbij zonder in te zoomen zodat Peronne en Jasmijn precies wisten wat wij opnamen.” De aanrakingen van hun handen en de plooitjes van hun ogen tijdens het lachen en nadenken verraden hun gedachten tijdens het openhartige gesprek. De aanrakingen en gesprekken zijn eerlijk en oprecht en het is bijna niet voor te stellen dat er een cameraman en regisseur aan het bed zitten. Dit is de scene waarin Peeters bewijst dat zij zich als regisseur bijna onzichtbaar weet te maken voor het onderwerp.

Na de vertoning legt Liesbeth Hoogendijk uit wat een mantelzorger precies inhoudt. “Iemand die twee keer in de week boodschappen doet voor zijn of haar buurvrouw zal zich geen mantelzorger noemen” zegt ze en ze benoemt de vooroordelen die er over mantelzorgers zijn. Dat mantelzorg veelal ouderen en dan vooral vrouwen aangaat. “Het is wel zo dat de mannen die mantelzorger zijn, vaak voor hun eigen partner en gezin zorgen.”, legt ze uit. Vrouwen hebben over het algemeen een breder zorgveld en dragen dan bijvoorbeeld de zorg voor een zus of tante. De druk die op mantelzorgers ligt, kan hoog zijn. Zo zijn er mantelzorgers, zoals Peronne, die 24 uur per dag de zorg op zich dragen. Anders dan vrijwilligerswerk kiezen mantelzorgers niet voor hun zorgende rol. Het overkomt ze en zij kunnen er dan niet zomaar mee stoppen, vanwege de emotionele band.

Dat de film van Anna Peeters het gevoel van een mantelzorger zo genadeloos eerlijk heeft weten te vangen blijkt uit de eerste reactie van moeder Peronne. Peeters blikt terug naar het moment dat zij de film liet zien aan de hoofdpersonen van de film. Moeder Peronne, die overigens niet aanwezig is bij de vertoning in Het Hoogt, voelde het ongemak van haar handelen tijdens het familiebezoek in de eerste scene, vertelt Peeters. Een bezoeker stelt daarop de vraag: “Is het wel de beste zorg, dat van een familielid? Staat deze niet té dichtbij?” Een lastig dilemma en Hoogendijk vertelt dat er in kennisoverdracht en ervaring tussen professionele zorg en de mantelzorger veel winst te behalen valt. Daarbij is het van groot belang dat het goed blijft gaan met de mantelzorger omdat die vaak door blijft gaan tot het gaatje. “Tachtig procent van de ziekenhuisopnames komt niet vanuit de noodzaak van de patiënt, maar omdat de mantelzorger het niet meer aankan.”, vertelt Hoogendijk.
Alleen al daarom is het zo belangrijk dat er meer aandacht komt voor de positie van de mantelzorger en De lengte van liefde is daar de mooist denkbare aanzet toe.

De lengte van liefde
De jonge, Utrechtse regisseur Anna Peeters (1991) won met haar afstudeerdocumentaire in 2013 de Wildcard, een prijs die jaarlijks wordt uitgereikt door het Nederlands Filmfonds aan de meest
veelbelovende, afstuderende regisseurs. Van het budget van die prijs heeft zij haar debuutfilm gemaakt, De lengte van liefde. Anna werkt tevens achter de kassa van 't Hoogt.

De film is een samenwerking met een jong, Utrechts team: producent Randy Vermeulen (1987) van Vossenfilms, editor Luuk van Stegeren, geluid-recorder Leleane Lindenaar en de band Onegg - die allen afkomstig of woonachtig zijn in Utrecht. Daarnaast werd de documentaire gedraaid door Jefrim Rothuizen.