Hoe kijken we naar elkaar?

Houden we elkaar in deze uitdagende periode als ‘little big brothers’ in een wurggreep of zoeken we juist meer vrijheid? En wat zijn de maatschappelijke gevolgen? Leidt deze onzekerheid tot nieuw groepsdenken? Is er nog ruimte voor andersdenkenden? 

Presentator Clairy Polak spreekt hierover met cultuursocioloog Stef Aupers, politicoloog Stephan Sanders, econometrist Sanne Blauw en filosoof Daan Roovers. 

Over dit seizoen
Welke zwakheden legt de coronacrisis bloot? Clairy Polak onderzoekt met vier steeds wisselende denkers het thema onzekerheid en onze omgang daarmee. Een virus liet onze vaste structuren op hun grondvesten schudden. De wereld kwam tot stilstand; opeens was niets meer zeker. 

Lees meer over dit seizoen →

Stef Aupers is cultuursocioloog en werkzaam als hoogleraar Mediacultuur aan de Universiteit van Leuven. Aupers verdiept zich in wat mensen voor waar houden en hoe overtuigingen worden gevormd, gedeeld en verspreid in en door media. Hij publiceerde over religie, spiritualiteit en complotdenken in een postmoderne tijd en is onder meer sectie-editor van het vorig jaar verschenen Handbook of Conspiracy Theories. 

Sanne Blauw schreef in 2018 Het Bestverkochte Boek ooit (met deze Titel) over hoe cijfers ons in het dagelijks leven leiden en misleiden. Ze is correspondent Ontcijferen bij het journalistieke platform De Correspondent en promoveerde in 2014 in de econometrie aan de Erasmus School of Economics met een onderzoek naar geluk, inkomensongelijkheid en vertrouwen. 

Stephan Sanders is schrijver, essayist en columnist voor onder andere NRC Handelsblad. Met zijn achtergrond in de filosofie en politieke wetenschap schrijft hij geregeld over identiteit en welke normen we elkaar opleggen in ons voortdurende streven ergens bij te horen. In september 2021 verschijnt zijn nieuwe boek Godschaamte.

Daan Roovers is filosoof. Aan de Universiteit van Amsterdam en Erasmus Universiteit Rotterdam is ze docent Publieksfilosofie. Tegelijkertijd promoveert ze op de ontwikkeling van publieke opinie. Tot april 2021 was Roovers Denker des Vaderlands. Eerder was ze hoofdredacteur van Filosofie Magazine. 

Tijdens de voorbereiding van de opnames van Het Filosofisch Kwintet deelt de redactie interessante artikelen, video's en podcasts met elkaar. Duik in een selectie van wat wij met elkaar uitwisselen.

We lijken de meest stellige meningen te hebben, terwijl we die mening misschien niet écht aanhangen. Een uitvloeisel van een hang naar duidelijkheid over wat we van iemand kunnen verwachten. Als daar twijfel bij komt kijken, worden we onzeker. Terwijl twijfel veel waarde heeft, schrijft tafelgast Sanne Blauw voor De Correspondent. Luister ook de podcast van Sanne Blauw over de waarde van twijfelen.

Bestaansonzekerheid is schadelijk, die op lange termijn vaak onomkeerbaar is. Dat schrijft de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving in het meest recente boek Gezichten van een Onzeker Bestaan. In veertien verhalen krijgt die bestaandsonzekerheid een gezicht. Wat doet bestaansonzekerheid met de verhoudingen van burgers onderling?  

Is de opkomst van het populisme te verklaren door de toenemende ongelijkheid? Hebben we een nieuw groot cultureel verhaal nodig? De Volkskrant sprak met de Amerikaanse politicoloog Ronald Ingelhart en onderzoeker Martijn Lampert over polarisatie in de samenleving. "Ooit luisterden politici beleefd naar politici van andere partijen. Nu proberen ze te pesten en elkaar te overschreeuwen. We leven misschien wel in de meest gepolariseerde samenleving sinds de Amerikaanse Burgeroorlog." Lees het hele gesprek.

De huidige tijd wordt vaak omschreven als een individuele identiteitspolitieke samenleving waar verschillen in plaats van overeenkomsten tussen mensen worden uitgemeten. In de podcast Stemmen gaat het over hoe burgers een partij kiezen die bij hen past. Honderd jaar verkiezingen zijn grofweg te verdelen in drie periodes, verzuiling, ontzuiling, fragmentatie, ieder met een eigen interne logica. Welke rol speelt identiteitspolitiek bij verkiezingen? Hoe lopen de kiezersstromen precies? En kan de PvdA weggelopen kiezers weer terugwinnen door naar rechts op te schuiven? Te gast zijn Valentijn de Hingh, Tom van der Meer en Sarah de Lange.

Hoe gaan media om met extreme meningen, feitenvrije stellingen, leugens en de gevolgen daarvan? Kan de drang naar pluriformiteit doorslaan? En welke rol spelen media in de verhoudingen tussen mensen onderling? Kijk de aflevering van ons Argos Medialogica, en lees ook met welke dilemma's je als journalist geconfronteerd wordt als je het over coronacomplotten wil hebben, bij Argos Onderzoekt. 

Voor de aflevering sprak Argos Medialogica ook met onderzoeker Kathleen Beckers over de invloed van voxpops, waarin de 'gewone man of vrouw op straat' gevraagd wordt naar diens mening over een onderwerp. Zo onschuldig is deze manier van droge nieuwsfeiten kleur geven, niet.