De Publieke Tribune Radio

Homogenezing

In deze aflevering van De Publieke Tribune spreekt Coen Verbraak, tijdens Pride 2020, met vier gasten over zogeheten conversietherapie, een therapie die in sommige religieuze kringen wordt ingezet om gelovige homoseksuelen het 'rechte pad' op te krijgen.

17. Homogenezing

27 juli 2020

“Je bent ziek, er is een defect in jouw leven, en daar kan je van genezen,” zeiden de oudsten van de evangelische gemeente tegen Alexander Noordijk, toen hij de moed bij elkaar had geraapt om te vertellen dat hij homoseksueel is. Vanaf zijn twaalfde wist hij dat al, maar hij noemde het toen nog ‘vriendschappelijke gevoelens’. Het bleek meer te zijn dan dat, maar dat durfde hij lange tijd niet aan de grote klok te hangen. “Als ik de bijbel las, dacht ik: dit mag ik niet zijn, dit is verkeerd.” 

De kerkoudsten lieten er geen misverstand over bestaan dat het inderdaad verkeerd was dat hij op jongens viel. Omdat hij in hun ogen bezeten was door demonen, werd Noordijk onderworpen aan een duiveluitdrijving. “De eerste keer was het een vrij onschuldig gebed - alhoewel het effect ervan nooit onschuldig is. Op latere leeftijd is er nog twee keer voor mij gebeden, waarbij er handen op mijn hoofd werden gelegd. Met een bijbel in de hand en een soort brabbeltaal die engelentaal moest voorstellen, moesten de demonen worden verdreven. Ik moest door een maagdenvlies kruipen, terwijl zij riepen: ‘Ga er doorheen, je kunt het!’” De bedoeling was dat Noordijk opnieuw geboren zou worden als hetero.

Ik moet wat voelen

Het brak hem. Hij rende het huis uit waar de duiveluitdrijving plaatsvond. “Ik was op dat moment zo de weg kwijt. Ik heb God aangeroepen. Ik stond op een perron op een treinstation voor me uit te staren en dacht: Wie ben ik nou, en wie mag ik in godsnaam zijn?”

Noordijk ontwikkelde zogenoemde check-tics: een dwangneurose die maakte dat hij bij iedere vrouw die hij tegenkwam bij zichzelf controleerde of hij iets voor haar voelde. “Ik moet wat voelen. Dus voel ik nu iets voor deze vrouw? Of toch niet? Deze vrouw misschien?” Zo gingen zijn gedachten de hele dag door en namen hem volledig in beslag.

Achter gesloten deuren

Schaamte, schuldgevoel, groepsdruk en trouw aan de gemeenschap maken de drempel hoog om over ervaringen met homogenezing te praten. Volgens deskundige Marco Derks is het lastig om grip te krijgen op hoe vaak dit voorkomt in Nederland, maar het verhaal van Noordijk is zeker geen uitzondering.

“De afgelopen tien jaar zijn meerdere verhalen naar boven gekomen van mensen die ervaring hebben met gebedsgenezing, duiveluitdrijving, maar ook met therapie die erop gericht is om de homoseksuele oriëntatie te veranderen, te laten verdwijnen of te vervangen door een heteroseksuele voorkeur.” 

In een rapport dat onlangs verscheen in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, staat dat in Nederland zeker 15 personen of organisaties zouden zijn die aansturen op de verandering van iemands homoseksuele oriëntatie. Dat lijkt misschien weinig, maar doordat deze praktijken achter gesloten deuren plaatsvinden, is het bijzonder lastig te onderzoeken.

Bovendien is conversietherapie niet de enige vorm van homogenezing, maar wordt ook op meer diffuse manieren druk uitgeoefend op de seksuele voorkeur van (jonge) mensen, zoals door gesprekken met kerkoudsten of gebedsgenezing. Vanwege de indringendheid zouden duiveluitdrijvingen zoals Noordijk meemaakte volgens de onderzoekers ook tot conversietherapie kunnen worden gerekend.

Het is niet natuurlijk

“Ik voelde me wanhopig,” vertelt Kai Yung. “Want ik wist dat ik homoseksueel was, maar het niet mag zijn.” Yung was onderdeel van een strenge en conservatieve kerk en twijfelde sterk aan zichzelf. Al zoekende kwam hij uit bij stichting Different, waar hij uiteindelijk tien jaar therapie volgde. Different raakte in 2012 in opspraak vanwege het al dan niet aanbieden van therapie die gericht was op homogenezing en door de zorgverzekering vergoed werd.

“Hun boodschap was dat het niet de bedoeling van God is geweest om homoseksueel te zijn, en dat het niet natuurlijk is,” vertelt Yung in De Publieke Tribune. “Je moest een manier vinden om daarmee om te gaan, bij voorkeur niet te praktiseren, en het liefst celibatair te leven.”

In de sessies werd gezocht naar een oorzaak voor zijn homoseksualiteit in zijn opvoeding of zijn voorouders. Want dat er iets mis was met hem, was duidelijk, volgens de organisatie. “Mijn moeder was tijdens de zwangerschap gevallen, en zij dachten dat dat er mee te maken zou kunnen hebben.” De afwezigheid van zijn vader, die jong was overleden, werd ook genoemd als mogelijke oorzaak.

In de jaren van individuele sessies en groepssessies met andere homoseksuele gelovigen bleef Yung hoop houden dat hij van zijn homoseksualiteit af zou komen. Dat een van zijn groepsgenoten in het huwelijk trad met een vrouw, stemde hem hoopvol. Jaren later hoorde hij dat deze man op de dag van de bruiloft de boel had afgeblazen. 

Coen Verbraak met Alexander Noordijk, Kai Yung, Herman van Wijngaarden en Marco Derks

Diep in de put

Waarom ik, vroeg Yung zich tien jaar lang af. Waarom moest het hem overkomen homo te zijn? In die tijd voelde het voor hem alsof het de enige uitweg was om therapie te blijven volgen. Maar het lukte niet om de adviezen op te volgen. “Ik werd steeds ongelukkiger en depressiever. Ik verlangde naar een vriend, maar dat mocht niet van de kerk.

De sessies waren mijn enige houvast, maar je voelt ook een grote leegte van binnen na zo’n avond.” Hij kreeg zelfmoordgedachten. De christelijke psychiaters waar hij naar werd doorverwezen, hingen hetzelfde gedachtegoed aan, wat verlichting van zijn depressie in de weg stond. Hij kreeg antidepressiva voorgeschreven. “Dat haalde de scherpe randjes er wel vanaf, maar desondanks zat ik nog steeds in een zwart gat.

"Je denkt: ik mag er gewoon niet zijn. Je voelt je machteloos. Ik begon na te denken over hoe ik zelfmoord kon plegen. Als ik langs de gracht liep dacht ik: Ik kan beter springen. Het heeft geen zin meer, ik ben beter af door er een einde aan te maken. Je blijft toch alleen.”

De laatste christelijke psychiater die hem behandelde, zag hoe zwaar hij leed en verslechterde. Zij zei dat ze hem als psychiater moest adviseren om zijn geaardheid te accepteren en weg te gaan uit de kerk. “Dat is mijn redding geweest,” zegt Yung.

Daarna was het alsof er een last van zijn schouders was gevallen, worstelen deed hij niet meer. “Ik had zo diep in de put gezeten, dat ik er resoluut een punt achter heb gezet. Ik was zo opgelucht. Ik heb gekozen om niet te twijfelen, dat was mijn enige overlevingskans. De depressie was ik meteen kwijt.” Niet lang daarna ontmoette hij Alexander Noordijk, waarmee hij inmiddels getrouwd is. 

Precair probleem

Herman van Wijngaarden koos een ander pad. Hij is homoseksueel en celibatair. In zijn optiek mag je wel homoseksueel zijn, maar moet je het niet praktiseren. Vroeger heeft hij dat wel als een worsteling ervaren, maar daar heeft hij inmiddels geen last meer van. “Ik geloof dat seksualiteit ingekaderd in een huwelijk door God bedoeld is tussen een man en een vrouw. Daarom geloof ik dat God van mij vraagt om geen seksuele relatie aan te gaan.”

Het was voor hem altijd al duidelijk: "Als ik homo ben, ga ik geen relatie aan, omdat het afwijkt van Gods bedoeling." Pas op zijn 29ste begon hij erover te vertellen. “Het voelde alsof ik een groot geheim met me meedroeg, maar ik vond het niet nodig om erover te praten.”

Toen hij door de kerkraad werd gevraagd om gesprekken te voeren met twee homoseksuele kerkleden, kon hij niet meer om zijn eigen homoseksualiteit heen. “Ik dacht: Nu zit ik vast. Want ik vond het wel erg hypocriet om met die jongens te gaan praten, terwijl niemand officieel wist dat ik homo was.” Hij vertelde het aan een bevriende ouderling, die toen de dominee belde en zei: “We hebben een precair probleem.”

Matt Damon is een knappe acteur

Van Wijngaarden zet zich in voor stichting Hart van Homo’s, die bijbelstudiegroepen organiseert om met jongeren over homoseksualiteit en religie te praten. Op deze avonden worden vragen besproken als: Wanneer ben je homoseksueel? Is het zondig homoseksueel te zijn? Als God mij geschapen heeft, waarom ben ik dan niet hetero? Zijn visie op homoseksualiteit wil hij niet opdringen, maar soms vragen jongeren er wel naar, of kan het door de gesprekken heen sijpelen.

“Als ik ervoor had kunnen kiezen,” zegt Van Wijngaarden, “dan was ik liever hetero geweest. Maar nu ben ik op een punt dat ik het niet meer wil veranderen. Soms wordt mij gezegd dat het goed is dat ik er niets mee doe. Natuurlijk doe ik er wat mee, het zit helemaal verweven in wie ik ben, hoe ik naar mensen kijk, en hoe ik naar mannen kijk.

"Ik vind Matt Damon een knappe acteur, en dat kan ik nu ook hardop zeggen. Maar homo zijn betekent niet per se dat je ook in een relatie leeft. Het is zoals een priester in de film The Two Popes zegt tegen de latere paus Franciscus: “Liefde heeft meerdere gezichten.”” 

Paal en perk

De Tweede Kamer wil dat er een verbod komt op homogenezing. Gaat dat er komen? Marco Derks: “De politiek beweegt zich in de richting van een verbod op homogenezing. De vraag is nog even of dat juridisch ook mogelijk is. Maar de wereld zou er in elk geval een stuk beter van worden als er geen homogenezing meer zou zijn.”

Alexander Noordijk sluit zich hierbij aan: "Ik denk dat het goed is dat er een verbod komt. Niet alleen als symboolpolitiek, maar juist zodat er paal en perk aan homogenezing wordt gesteld. Laat mensen zichzelf ontdekken, in welke seksualiteit dan ook."

Alexander Noordijk

Alexander Noordijk is dominee in Amsterdam en doet voor stichting Wijdekerk onderzoek naar homogenezing in Nederland. Als jongen probeerden mensen hem te genezen van zijn homoseksualiteit door onder andere duiveluitdrijving. Inmiddels is hij gelukkig getrouwd met Kai Yung.

Kai Yung

Kai Yung is tien jaar in therapie geweest bij stichting Different, waar werd aangedrongen om zijn homoseksualiteit niet te praktiseren. Dat leidde tot depressie en suïcidale gedachtes. Inmiddels is hij gelukkig getrouwd met Alexander Noordijk. 

Herman van Wijngaarden

Herman van Wijngaarden zet zich in voor stichting Hart van Homo's en organiseert bijbelstudies voor jongeren over homoseksualiteit en religie. Hij is homoseksueel en celibatair. 

Marco Derks

Marco Derks promoveerde op homoseksualiteit en religie, en deed onderzoek naar de evangelische hulpverleningsorganisatie Different, die beschuldigd is van het bieden van homogenezingstherapie.

Dit is ook interessant