In de vierde uitzending van 'De publieke tribune' legden mensen met een laag IQ (<85), een straatdokter, psychologen, begeleiders en familie van eerstgenoemden hun persoonlijke ervaringen voor aan burgemeester Sybrand Buma van de gemeente Leeuwarden en zijn zorgwethouder Herwil van Gelder. Buma: "Dit is niet alleen maar zorg, maar dit gaat over onze samenleving."
Eén op de zes mensen in Nederland heeft een IQ lager dan 85. Wanneer er ook nog sprake is van sociaal emotionele problemen hebben we het over een licht verstandelijk beperking (LVB). Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben het lastig in onze complexe maatschappij omdat ze vaak trager zijn. Daardoor zijn gewone dingen al snel een opgave.
Uit de uitzending ventileerden we een aantal belangrijke lessen.
In de uitzending voorzag psycholoog en filosoof Kees Kraaijeveld het gesprek tussen de bestuurders en ervaringsdeskundigen van de nodige context. Zijn belangrijkste boodschap: "We doen altijd alsof het deel van onze bevolking dat een laag IQ heeft speciaal is, maar deze groep is veel te groot om abnormaal gevonden te worden."
Kraaijeveld rekende ons voor: "Wat IQ betreft is de samenleving gelijk verdeeld is. Dat wil zeggen: waar een IQ van 100 het gemiddelde is, vallen zo'n elf miljoen van ons Nederlanders binnen het gemiddelde IQ van tussen de 85 en 115. Zo'n 2,5 miljoen zitten daarboven met een bovengemiddeld IQ. En datzelfde geldt voor de groep die onder dat gemiddelde valt (naar schatting 2,2 miljoen Nederlanders). Dat is dus bijna één op de zes Nederlanders."
Wie de klinische definitie van LVB hanteert, heeft het over de groep mensen die een IQ heeft tussen de vijftig en 85, in combinatie met sociaal-emotionele problemen. Je ziet vaak aan de buitenkant niet dat er iets aan de hand is, waardoor het voor zowel LVB'ers als de rest van de samenleving lastig is om situaties te herkennen en te erkennen.
Kraaijeveld: "Wat we daarom veel meer zouden moeten erkennen, is dat het hier niet gaat om een kleine groep Nederlanders die net even anders is dan de rest, maar dat we het hier hebben over een aanzienlijk deel van de bevolking waar 'het systeem' klaarblijkelijk niet voor gemaakt is."
Tekst gaat door onder de video
Toon Molleman is directeur van de gevangenis in Leeuwarden en weet dat bijna de helft van de mensen die bij hem vastzitten een licht-verstandelijke beperking heeft. Molleman: "We zeggen weleens: 'Gelegenheid maakt de dief'.
"Maar dat is bij deze mensen heel vaak niet het geval. Het is veel vaker zo dat deze mensen niet goed kunnen overzien wat ze verkeerd hebben gedaan. Hoeveel mooier zou het zijn als we dat als samenleving, vóórdat deze mensen uiteindelijk bij mij komen, al zouden kunnen zien en aanpakken?"
Tekst gaat door onder de video
"Hoe herken je nu iemand met een licht-verstandelijke beperking? Dat is heel ingewikkeld," weet Hans Smit, docent social work op de NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden. "Tuurlijk kunnen we hier allemaal aardig met elkaar praten, dat hebben mensen met een licht-verstandelijke beperking ook gewoon geleerd. Alleen, dan weet je nog niet of je iemand tegenover je hebt die langzamer leert of dingen moeilijker begrijpt."
En daar ligt volgens Smit het gevaar: "Als je dat niet op tijd in de gaten hebt, dan praat je op een ander level, en dan kan diegene denken van: 'Ja, het zal allemaal wel en ik knik wel, maar ik snáp het niet.' En dan ben je ze kwijt." Gevangenisdirecteur Toon Molleman haakt aan: "Professionals moeten leren om dingen veel eenvoudiger uit te leggen."
Tekst gaat door onder de video
In de uitzending van 'De publieke tribune' werd nog maar eens duidelijk dat niet iedereen het eens is over de komst van een apart gemeenteloket voor mensen met een licht-verstandelijke beperking (LVB).
Aan de ene kant was daar de wethouder die met de komst van zo’n apart loket bang was voor een tweedeling binnen de gemeente. En aan de andere kant was daar Nelly Dooper, moeder van twee kinderen met een LVB, die nog maar eens wilde benadrukken dat het nu eenmaal gaat om twee verschillende werelden. Erkenning in de vorm van een apart loket voor deze groep mensen, zou wat haar betreft dus alleen maar bevorderlijk kunnen werken.
Volgens burgemeester Buma ligt daar wel degelijk een taak voor gemeenten. "Wat mij betreft is nu de vraag: wat is de beste manier waarop mensen met een licht verstandelijke beperking door de gemeente worden bediend? Moeten we iets fysieks inrichten voor specifiek deze groep, of moeten we in het systeem van de hele samenleving iets veranderen?"
Tekst gaat door onder de video
Psycholoog en filosoof Kees Kraaijeveld weet dat de problemen waar mensen met een licht-verstandelijke beperking tegenaan lopen, ook herkenbaar zijn voor de rest van de samenleving.
Natuurlijk wel in verschillende gradaties, maar, zo zegt Kraaijeveld: "Wat dat betreft zijn lvb'ers een soort kanarie in de kolenmijn. De problemen die zij hebben in ergere mate, dat zijn problemen die voor de rest van de samenleving ook opgelost zouden moeten worden. Meer tijd, minder complexiteit, rust of luisteren naar elkaar, dat zijn allemaal hele diepmenselijke behoeftes. Door er met LVB'ers over te praten, zou dat voor iedereen beter kunnen worden."
Kijk hieronder de hele uitzending van 'De publieke tribune' terug.