Wie herdenk je als je ouders 'fout' waren in de oorlog?

Nazaten van 'foute' Nederlanders gaan vaak nog steeds gebukt onder het verleden en onder de keuzes die hun ouders of grootouders destijds maakten, zonder dat ze daar zelf ook maar iets aan konden doen.

Hoe zwaar kan de last van de verkeerde keuzes van je ouders zijn? Hoe lang dreunt het jarenlange stilzwijgen, schaamte en buitensluiten na in de levens van kinderen en kleinkinderen? En valt er in het reine te komen met de onbesproken zwarte bladzijden uit je familiegeschiedenis?

In De Publieke Tribune spreekt Coen Verbraak met kinderen en kleinkinderen van 'foute' ouders en grootouders. Over hoe verstrikt we bijna acht decennia na het einde van de Tweede Wereldoorlog nog altijd lijken te zitten in een wereld van goed en fout.

Tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog zijn er in Nederland tussen de 13.000 en 15.000 kinderen van Duitse militairen geboren. Zo ook Monika Diederichs (1945), die weliswaar een paar maanden na het einde van de oorlog in Duitsland werd geboren, maar verder in Nederland opgroeide.

Ze wist niet beter dan dat haar moeder en vader Nederlands waren. "Ik wist als kind niet dat mijn vader een Duitse militair was, überhaupt dat mijn vader een Duitser was. Ik wist dat ik drie opa's en oma's had, en dat we weleens naar Duitsland op vakantie gingen, maar meer niet."

Totdat ze op haar dertiende op een vakantiedag in Duitsland de portretten aan de muur in het huis waar ze altijd verbleven eens wat beter bekeek en haar oog liet vallen op de foto van een jongen van een jaar of negen. "Het was alsof ik in de spiegel keek. 'Dat ben ik,' schoot er nog door me heen."

Ze weet nog dat ze heel boos werd toen haar moeder vertelde wie haar echte vader was. "Ik moest huilen, ik wilde geen mof als vader. Op school had ik geleerd dat Duitsers rotzakken waren."

Ineens vielen alle puzzelstukjes op hun plek. "Ik begreep nu waarom familieleden mij uitscholden voor ‘moffenkind’, waarom er altijd zo gefluisterd werd als ik in de buurt was. Ik ben toen weggerend, mijn moeder en ik hebben het er jarenlang niet meer over gehad."

Tekst gaat door onder de banner

Niet alleen in haar jeugd, maar ook in haar volwassen leven kreeg Monika stelselmatig te maken met afwijzing en uitsluiting. Ze verborg jarenlang haar Duitse identiteit en schaamde zich rot voor zichzelf.

"Ik heb het altijd moeilijk gehad met het feit dat ik wel geboren was en meer dan een miljoen Joodse kinderen niet. Ik heb daar altijd een soort plaatsvervangende schaamte voor gehad. Het is een heel moeilijke gedachte dat als Hitler er niet geweest was, ik er ook niet had geweest.

Om de dood van haar Duitse vader, die twee jaar na de oorlog stierf, durfde ze haar hele leven niet te rouwen. Daar had ze tenslotte geen recht op. "Al die Joodse kinderen, hoe het het met hen is vergaan… Ik dacht heel lang: hoezo moet ik dan rouwen om een Duitse militair?"

Laat vroeg iemand aan haar of ze wel eens had gerouwd om het feit dat je vader er niet meer is, dat je hem ook nooit gekend hebt. Nee, antwoordde ze. "Ik denk dat ik nu misschien wel in die fase ben dat ik eens moet gaan rouwen. Ik vind het ongelooflijk jammer dat ik hem niet gekend heb."

Al sinds haar jeugd heeft ze het lastig gevonden om haar plekje te vinden tijdens de jaarlijkse herdenkingsdagen. "Als ik vroeger als kind dan naar de dodenherdenking ging werd ik weggestuurd. Dan moest ik naar huis, ik hoorde daar namelijk niet."

Toch herdenkt ook Monika op 4 mei alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. "Met name de zes miljoen vermoorde Joden."

Of ze ook aan haar vader denkt? "Ja, maar stiekem. Het was wel mijn vader. En ik had hem zo graag willen leren kennen."