'Kinderen van ouders met psychische problemen zijn dubbel kwetsbaar'

Al meer dan twintig jaar doet Manon Hillegers onderzoek naar deze zogenaamde KOPP/KOV-kinderen. Binnen het Sophia Kinderziekenhuis van het Erasmus MC in Rotterdam maakt ze dan ook van heel dichtbij mee hoe deze groep kinderen opgroeit met zorgen om en vaak ook voor hun ouder.

Kinderen hebben een diepgewortelde, intrinsieke loyaliteit naar hun ouders toe. Die komt voort uit het feit dat ze om te kunnen overleven vanaf kleins af aan compleet afhankelijk zijn van hun ouders of verzorgers. Vanuit deze loyaliteit is het goed te begrijpen dat bij een zieke ouder de rollen omgedraaid worden en kinderen gaan zorgen voor hun ouder. Ze zetten zichzelf vaak op de tweede plaats en zorgen er eerst voor dat het met iedereen om hen heen goed gaat.

Tekst gaat door onder de afbeelding

Hillegers ziet dat kinderen van ouders met psychische problemen en verslaving zich vaak schuldig voelen als het niet goed met hun ouder gaat. Ze krijgen het idee dat zij iets verkeerd doen en proberen hun ouder te helpen. De vakterm hiervoor is parentificatie. Als kinderen en volwassenen hun eigen grenzen en wat ze zelf willen niet voelen of aangeven, dan kan dit leiden tot overbelasting, zelfverwaarlozing, burn-out en depressie.

Ze wijst er dan ook op dat deze jongeren vaak ook zorgen hebben dat zij hetzelfde krijgen als hun ouder. "Het geven van goede informatie over het ziektebeeld van de ouder en het betrekken van de kinderen door de hulpverlening hierbij is daarom heel belangrijk."

Eén op de vier Nederlanders heeft in zijn leven één of meerdere psychische aandoeningen. Moeten ouders zich dan meteen zorgen maken om hun kinderen als het psychisch niet goed met ze gaat?

Volgens Hillegers is in ieder geval alertheid geboden: "De grootste risicofactor voor psychische problemen van een kind is een psychische aandoening bij de ouder. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van de KOPP-kinderen een psychische stoornis tijdens zijn of haar leven ontwikkelt. Deze klachten kunnen zowel op jonge leeftijd ontstaan, maar vaak ook pas tijdens de volwassenheid. Het is van belang juist in te zetten op het voorkomen van klachten en de weerbaarheid en veerkracht van deze kinderen verder te versterken."

Tekst gaat door onder de banner

Maar naast tijdig hulp bieden bij milde klachten van de kinderen, zijn openheid over wat er aan de hand is met de ouder en steun uit de omgeving van het kind essentieel, benadrukt Hillegers. Want hoewel in Nederland maar liefst één op de zes kinderen opgroeit met een ouder met psychische problemen of verslaving, is het vaak alleen het kind zelf dat dat weet.

"Er is vaak veel schaamte bij deze gezinnen, bij de kinderen zelf. Terwijl we eigenlijk ook met z'n allen als maatschappij steun zouden kunnen bieden. Ouders met psychische problemen hebben vaak ook zorgen over hun kinderen en zijn onzeker over hun opvoedvaardigheden en de ontwikkeling van hun kind. Door hun eigen somberheids- of angstproblemen is het soms lastig om dit goed in te schatten.

Volgens Hillegers kan het helpen als ouders met hun kind in gesprek gaan of belangrijke anderen in hun omgeving vragen of zij mee kunnen kijken tijdens de ontwikkeling van het kind. "Deze kinderen moeten veerkrachtig opgroeien, en daar zijn ook écht mogelijkheden toe."