Angelo heeft een missie. In de fabriek naast zijn dorp worden bommen gemaakt die talloze burgerslachtoffers maken. Maar niemand wil luisteren. Een film van Christine Pawlata.

kijk nu op NPO Start

Update: Bommenstop in Italië?

2 augustus, 2019

RWM Italia, het bedrijf dat op Sardinië bommen produceert die in Jemen worden gebruikt, kondigde deze week aan met onmiddellijke ingang de levering aan de Arabische coalitie te staken. De bommenstop is volgens RWM Italia ingesteld voor maximaal achttien maanden. Wat er daarna zal gebeuren is nog onduidelijk. 

De schorsing volgt op de beslissing van de Italiaanse regering vorige maand om alle wapenexport van partijen die betrokken zijn in de Jemenitische oorlog te blokkeren.

Wat ook nog onduidelijk blijft, is of Rheinmetall, het Duitse moederbedrijf van RWM Italia, de productie van de bommen zal verplaatsen naar een ander land om het exportverbod te omzeilen.

Regisseur Christine Pawlata sprak Angelo over het nieuws. 'Angelo denkt dat RWM Italia van plan is om de bommen te verkopen aan een tussenpartij, die ze dan weer doorverkoopt aan de Arabische coalitie. Volgens hem is de wapenstop een farçe van de wapenfabriek en de regering om de publieke opinie te sussen. De kamermotie die door de regering werd aangenomen is namelijk dusdanig onduidelijk, dat hij ruimte laat om de export op een andere manier te continueren.'

Angelo is de afgelopen maanden talloze keren met de dood bedreigd, zegt Pawlata. Arbeiders uit Domusnovas maken zich zorgen om hun banen. 'Angelo heeft dreigbrieven ontvangen, zijn auto is beklad met verf en er zijn door de politie afgeluisterde telefoontjes waarin wordt gezegd dat Angelo uit de weg moet worden geruimd.' Inmiddels heeft Angelo politiebescherming aangevraagd.

Over Angelo en de Bommen

Op Sardinië trekt Angelo Cremone in zijn eentje ten strijde tegen de Duitse wapenfabriek naast zijn dorp. Saoeidische bommen die op Jemen worden gegooid, komen uit die fabriek. Maar de fabriek is ook de belangrijkste werkgever van de streek. 

Eerder raakte hij zelf zijn baan kwijt omdat hij als klokkenluider de milieuvervuiling van de fabriek waar hij werkte onthulde. Nu ontdekte hij aan de hand van foto’s van restanten dat bommen die Saoedi-Arabië gebruikt in Jemen en die aan veel burgers het leven kosten in de Sardijnse fabriek worden gemaakt. Werk of moraal, voor die ongemakkelijke keuze stelt hij zijn streekgenoten. Het maakt hem niet bepaald een graag geziene dorpsgenoot.

Hoe gaat het nu met Angelo?

22 juni, 2018

In oktober 2018 wordt de Saoedische journalist Jamal Khashoggi vermoord in Turkije. Khashoggi, ook in het bezit van een Amerikaans paspoort, was een kritisch volger van het Saoedische beleid. De Turkse autoriteiten wijzen direct in de richting van de Saoedische geheime dienst. De moord wordt breed uitgemeten in de pers, en is voor onder andere Duitsland aanleiding om een wapenboycot af te kondigen.

Wat betekent dit embargo voor de oorlog in Jemen? En zal de wapenfabriek in Sardinië nu ophouden met het leveren van bommen aan Saoedi-Arabië? We vroegen het aan Christine Pawlata, regisseur van 'Angelo en bommen'.

Hoe gaat het met Angelo?

'Angelo en een aantal metgzellen op Sardinië blijven vechten tegen de fabriek. Een maand geleden demonstreerden ze weer voor de fabriek. Onbekenden hebben tijdens de demonstratie vijf auto's met lak besmeurd, waaronder die van Angelo en van de Italiaanse publieke zender RAI.'

'Angelo vindt het wapenboycot van Duitsland op zich goed, maar tegelijkertijd vindt hij Merkel "een hypocriet", omdat "Duitse wapenproducenten de bommen die ze niet in Duitsland mogen produceren, gewoon in andere landen zoals Italië laten maken"'.

'De Italiaanse regering vindt hij "charlatanen", omdat, toen ze nog in de oppositie zaten, ze zich heel hevig hebben uitgesproken tegen de wapenfabriek. Maar sinds ze in de regering zitten, hebben ze geen stelling meer genomen.' 

Heeft het Duitse embargo nog gevolgen voor de fabriek in Sardinië?

'Tot dusver heeft de stellingname van Merkel tegenover een wapenboycot geen invloed op wat er op Sardinië gebeurt. De Duitse bommenproductie wordt namelijk aan een dochterbedrijf uitbesteed. De fabriek valt dus onder de Italiaanse jurisdictie, met minder strenge regels voor de export van wapens.'

'De Italiaanse regering heeft zich tot nog toe niet uitgesproken over een mogelijk embargo. Eigenlijk staat de Italiaanse en de EU-wetgeving niet toe om gevechtswapens aan oorlogvoerende landen te verkopen. Maar de regels, en vooral de controle, zijn in Italië veel lakser dan in Duitsland.'

'RWM Italia (het bedrijf dat eigenaar is van de bommenfabriek op Sardinië, red.) heeft kort geleden zelfs de vergunning gekregen om uit te breiden. De productie zou verdrievoudigd worden en goed zijn voor honderdvijftig nieuwe banen. Het grootste deel van het nieuwe fabrieksterrein komt in Iglesias te vallen, een buurgemeente van Domusnova, waar de oude fabriek staat.'

'In een interview deze zomer met de Sardijnse krant La Nuova Sardegna zei  Fabio Sgarzi, de directeur van RWM Italia, dat als de gemeente Iglesias de vergunning niet zou verstrekken, het grootste deel van de productie naar andere landen, zoals Zuid-Afrika zou moeten vertrekken. "Met de te verwachte gevolgen die dit zou hebben voor de banen hier"'. 

Zal het wapenboycot in Duitsland wel zoden aan de dijk zetten?

'Of het door Merkel aangekondigde wapenembargo tegen Saudi-Arabië verreikende consequenties zal hebben, moeten we nog zien. Het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk, wat zal gebeuren met de wapenexportvergunningen die voor 2018 al zijn verstrekt. En zal het Duitse wapenboycot ook gevolgen hebben voor gemeenschappelijke wapenprojecten waar meerdere landen bij zijn betrokken? Het meest belangrijke geval betreft de 48 Eurofighters die het Verenigd Koninkrijk met Saudi-Arabië heeft afgesproken om voor de golfstaat te produceren. Een derde van de onderdelen voor de gevechtsvliegtuigen zouden uit Duitsland komen.'

'Volgens het regeerakkoord van begin 2018 mag Duitsland sowieso geen wapens naar oorlogvoerende landen exporteren, overigens. In dat akkoord hadden regeringspartijen SPD en CDU zich al uitgesproken tegen wapenleveringen aan landen die betrokken zijn bij de oorlog in Jemen.'

'Toch is de export van wapens vanuit Duitsland naar Saudie-Arabië en andere landen van de oorlogvoerende coalitie, zoals Jordanië, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten, behoorlijk toegenomen zelfs: tussen januari en september 2018 zijn vergunningen verstrekt ter waarde van € 416 miljoen voor wapenexport uit Duitsland naar Saudie-Arabië. In geheel 2017 was dat 254,5 miljoen.'

'Telkens worden er weer "loopholes" gevonden in de regelgeving. Bijvoorbeeld dat het om goederen gaat die niet strikt gedefiniëerd kunnen worden als oorlogswapens, zoals patrol-boten, anti-tank-wapens, of onderdelen van vliegsystemen.'