Concentratieproblemen bij jongeren

Jongeren zitten gemiddeld 6 uur per dag achter hun smartphone. Dit onderzocht Hoogleraar Jeugd en Media, Patti Valkenburg. Mobiele telefoons spelen een grote rol bij concentratieverlies. Docent media- en evenementen-management Inge van Hagen-Groothelm merkt dit ook bij haar studenten aan het Sint Lucas College in Boxtel. “Ik weet dat bij veel studenten de helft van hun leven afspeelt op hun device. Zij praten niet met elkaar, maar chatten via hun telefoon. Die constante berichten op hun telefoon zorgen voor veel afleiding.”  

Ook volgens Stefan van der Stigchel, hoogleraar Cognitieve Psychologie aan de Universiteit van Utrecht, is de mobiele telefoon de grootste boosdoener van onze concentratieproblemen. “Dit ding zit altijd in je broekzak, weet precies wat je belangrijk vindt en geeft constant interessante informatie weg. Dat is dus moeilijk om te negeren.”

“Door die afleiding, kunnen jongeren minder goed leren”, zegt Van der Stigchel. “Door afleiding wordt informatie minder goed opgeslagen in de hippocampus, een belangrijk deel van het brein, waar alle waargenomen informatie naartoe gaat. We proberen alles tegelijkertijd te doen. Dit is heel vermoeiend, waardoor je meer gestrest raakt.” 

“Hoe we erachter komen of onze concentratie in de afgelopen jaren echt is verminderd, is niet bekend”, zegt Van der Stigchel. “Er is gewoon geen data om het te achterhalen. Als we erover nadenken, is er vooral veel veranderd in onze omgeving.”

Van Hagen-Groothelm merkt dat corona een grote invloed is geweest. “Sinds corona zien de studenten vaak niet meer het nut in van een les. Thuiswerken is door de coronapandemie de normaalste zaak van de wereld geworden. Ook studenten ervaren dit zo. Lessen van drie tot vier uur zijn gewoon te lang,” zegt Van Hagen-Groothelm. Ze is zenuwachtig over hoe haar studenten straks een stage gaan ervaren. “Ze zijn enthousiast, maar ik denk dat een aantal hun kop nog flink gaan stoten.”  

De laatste coronalockdown had grote gevolgen voor de mentale gezondheid van veel Nederlandse jongeren. Dat wordt bevestigd door een gezamenlijk onderzoek van onder andere het RIVM en de GGD. Psychische klachten, mentale problemen en eenzaamheid zijn duidelijk zichtbaar bij de jongeren. In een artikel van de NOS deelt zorgcoördinator van de school, Lisette Lindeman ook haar zorgen. “Kinderen zijn sneller overprikkeld na de pandemie en dit heeft negatieve invloed op de schoolprestaties.”

Mobielvrij onderwijs, dat ziet Van der Stigchel wel voor zich. “Ik streef niet naar een geheel telefoonvrije samenleving, maar als je op school bent, is dat de plek om te leren. Ik heb zelf ook een telefoon, maar tijdens momenten van concentratie probeer ik deze zo min mogelijk in de buurt te hebben. Ik vind het juist iets van deze tijd om de telefoons niet in de buurt te hebben. Moeten we ze niet een paar uur per dag die duidelijkheid geven? Als je telefoon er niet is, dan mis je het uiteindelijk ook niet meer. Voor jongeren geeft dit ook rust." 

Die keuze ligt volgens Van der Stigchel niet bij de docent, maar bij de overheid. “Docenten die geen duidelijkheid krijgen op school hebben het moeilijk. Constant moeten ze de les beginnen met: leg allemaal je mobieltjes weg. Dat kost veel tijd. Volgens mij moet je dit gewoon collectief doen.”

Het Zeeuwse Calvijn College in Zeeland heeft deze keuze wel zelf gemaakt. Zij zijn een mobielvrije school. In een interview met de NOS vertelt locatiedirecteur Gerrit Terlouw dat de telefoons zowel uitgaan in de les als tijdens de pauze. “Dit is niet alleen vanwege concentratie, maar ook om offline contact aan te moedigen.” 

"Er bestaat niet één manier van concentreren die voor iedereen werkt. Je leert gaanderweg welke manier van concentreren het beste bij jou past", volgens Van der Stigchel. Zijn advies is, geef jezelf de ruimte om een juiste vorm te vinden. “Misschien heb je 10 minuten stilte nodig voor een toets of helpt het jou om muziek te luisteren tijdens je werk. Probeer verschillende manieren uit, door het gewoon te doen.”

Wil je met leerlingen in gesprek gaan over concentratie- en slaapproblemen? HUMAN Educatie ontwikkelde een lesbrief en verkorte versie van de 2Doc: Tegen de Tijd. De hoofdpersonen lopen vanwege slaapproblemen vast op school en in hun sociale leven. Ligt de oorzaak in een uitputtende 24/7 ratrace, de smartphone, of iets anders?